Misschien herken je het: soms lijkt je gebed wel op een verlanglijstje. Het is een opsomming van dingen waar je je zorgen over maakt en wat je graag anders wil. En misschien voel je af en toe de vraag opkomen: doe ik nu echt iets anders dan wanneer een kind een verlanglijstje voor Sinterklaas of de kerstman maakt?
Kortgeleden las ik een interessant artikel dat het verschil tussen het indienen van een verlanglijstje bij Sinterklaas en bidden onderzocht. Met een fMRI-scan (functionele magnetische resonantiebeeldvorming), dit is een type MRI-scan die hersenactiviteit meet door te kijken naar veranderingen in de bloedstroom werden de verschillen duidelijk.
Ik deel graag de inzichten die ik opdeed maar geef je alvast het antwoord op de vraag. Het antwoord is ja, want neuropsychologisch gezien blijkt dat er wezenlijk verschil is. En dat verschil raakt direct aan hoe je vorm geeft aan geloof en de invulling van je persoonlijke en professionele leven.
In de Deense fMRI-studie lieten onderzoekers christenen drie dingen doen:
Het onderzoek met de fMRI-scans laat zien dat er in je brein andere netwerken actief zijn bij persoonlijk gebed dan bij het opdreunen van een vast formulier of het uitspreken van een wensenlijstje voor de kerstman. In een Deense studie baden christelijke deelnemers het Onze Vader, spraken zij een verlanglijstje uit voor de kerstman en baden zij in eigen woorden. Bij dat vrije, persoonlijke gebed werden hersengebieden actief die horen bij sociale cognitie, mentaliseren en autobiografisch geheugen. Bij het verlanglijstje niet.
Met sociale cognitie en mentaliseren wordt het vermogen om na te denken over de binnenwereld van jezelf en van de ander bedoeld. Je brein stelt vragen als: wat bedoelt de ander, wat voelt die, wat wil ik zelf, hoe hangen onze verhalen samen. Dit gebeurt ook wanneer mensen nadenken over Gods liefde, Gods boosheid of Gods betrokkenheid op hun leven. Je brein behandelt God dus niet als een neutrale macht, maar als Iemand met intenties en emoties. Je maakt er verbinding mee.
Een verlanglijstje voor Sinterklaas of de Kerstman is fundamenteel anders. Daarin staat het krijgen centraal. Je checkt niet echt in bij de binnenwereld van die ander, en je betrekt meestal ook niet actief je eigen verhaal, waarden en morele dilemma’s. Het is eerder: “dit wil ik graag hebben”, dan “zo wil ik mij verhouden tot Iemand die mij kent en aanspreekt”.
De hersennetwerken die actief zijn bij gebed, ontwikkelen zich in de vroege relatie met je opvoeders en werken door in je zelfbeeld en je godsbeeld. Als je in een omgeving bent opgegroeid waarin liefde sterk verweven was met presteren, kan je brein die logica gemakkelijk projecteren op God.
In een prestatiecultuur kan gebed dan ongemerkt verschuiven richting een religieus functioneringsgesprek. Je rapporteert resultaten, vraagt om hulp zodat je nog beter kan presteren en checkt impliciet of je wel “voldoende” bent. Daarmee wordt gebed eerder een religieus verlanglijstje dan een relationele ontmoeting.
Ik geef een voorbeeld. Martijn is een 45-jarige manager en een snelle denker. Hij is gelovig en bidt dagelijks, maar als ik hem spreek komt het gesprek op de manier waarop hij bidt en hij wil dit graag bespreken. Hij beschrijft zijn gebed als “snel even alles bij God neerleggen”. In de praktijk betekent dit: veel namen, veel projecten en veel verzoeken om kracht en wijsheid. Daarna gaat hij vaak gewoon verder in dezelfde versnelling. Ik herken dat wel uit mijn eigen managerstijd. Je agenda haalt je in (lijkt het) en gebed is een vluggertje.
In de coaching wil Martijn het daar echt over hebben. Hij wil onderzoeken wat er gebeurt als hij zijn gebed in de vorm van een echt gesprek giet in plaats van een wensenlijst die op een rapportage lijkt. Hij experimenteert met vier eenvoudige stappen die voor hem haalbaar lijken.
Voor Martijn is dit echt anders dan anders. Vaak had hij grote voornemens die onhaalbaar bleken. Na enkele weken merkt hij dat zijn gebed minder voelt als een religieuze verantwoording maar meer als een ruimte waarin hij zichzelf mag laten zien en zich mag laten aanspreken.
De prestatiecultuur om hem heen is niet weg, maar zijn houding en gedrag verandert. Hij maakt bewuster keuzes in lijn met zijn waarden en innerlijke overtuiging. Als extra bijvangst stopt hij ook met reflexmatig te blijven voldoen aan verwachtingen van anderen.
Als jij geloof en werk allebei serieus neemt, kan je vandaag al oefenen met een andere vorm van bidden. Hieronder vind je vier eenvoudige, maar wezenlijke stappen:
Als je hiermee start ga je het verschil merken. Een verlanglijstje voor Sinterklaas of de kerstman draait om krijgen. Gebed kan uitgroeien tot een relationele ruimte waarin je denkt, voelt, herinnert en kiest in het licht van Iemand die je kent en aanspreekt. Zo ontstaat er ruimte om te leven naar wat je echt belangrijk vindt. Dat geeft richting aan je leven, in het hier en nu en in wat komt.
Wil je meer van mijn blogs lezen? Volg me dan op LinkedIn.
De Houwer, J., & Hermans, D. (Eds.). (2010). Cognition and emotion: Reviews of current research and theories. Psychology Press.
Fonagy, P., Gergely, G., Jurist, E. L., & Target, M. (2002). Affect regulation, mentalization, and the development of the self. Other Press.
Kapogiannis, D., Barbey, A. K., Su, M., Zamboni, G., Krueger, F., & Grafman, J. (2009). Cognitive and neural foundations of religious belief. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(12), 4876–4881.
Schjoedt, U., Stødkilde-Jørgensen, H., Geertz, A. W., & Roepstorff, A. (2009). Highly religious participants recruit areas of social cognition in personal prayer. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 4(2), 199–207. https://doi.org/10.1093/scan/nsn050
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.