Bij de The School of life volgde ik woensdag 28 mei 2025 een masterclass waar Daniel Goleman sprak over emotionele intelligentie en leiderschap. Hij was een van de sprekers in de serie: ’s Werelds grootste experts over emotionele intelligentie. Aan de orde kwam:
Ik schrijf altijd graag mee tijdens een les of masterclass. Hieronder vind je mijn aantekeningen. Lees je mee?
In de masterclass van Daniel Goleman werd ik geraakt door de diepte van een onderwerp dat in tijdschriften vaak oppervlakkig besproken wordt: emotionele intelligentie (EI). Het werd me opnieuw duidelijk dat je emotionele intelligentie niet als een leuk extraatje in je leiderschap moet zien, maar als onmisbare voorwaarde om betekenisvol te leiden. Emotionele intelligentie is de bron om te verbinden en een belangrijke gangmaker om veranderingen te begeleiden.
Goleman is een Amerikaans, psycholoog, schrijver, wetenschapsjournalist en spreker. Hij maakte het begrip emotionele intelligentie bekend bij het grote publiek met het gelijknamige boek dat gepubliceerd werd in 1995. In het boek betoogt hij dat emotionele vaardigheden belangrijker zijn dan intellectuele vaardigheden voor succes in het leven.
Het was heel speciaal voor mij om deze man op te horen spreken. Zijn boek kocht ik in 2011 en het bood me toen prachtige inzichten in hoe emotionele intelligentie werkt. Ik voelde dat altijd al in mijn werk als leidinggevende, maar kon het niet onderbouwen. Door het boek kreeg ik woorden om aan te geven wat essentieel is om met mensen te werken, hen leiding te geven en hen te inspireren. Ik merkte ook wanneer emotionele intelligentie ontbrak of gefaket wordt. Als je het fenomeen emotionele intelligentie eenmaal kent, dan heb je dat zo door, je weet het niet alleen, maar je voelt het ook.
Het wordt wereldwijd steeds duidelijker dat EQ meer bijdraagt aan verbinding, succes en welzijn (van jezelf, anderen en de wereld) dan IQ. In dit blog lees je hoe Goleman onderzoek aanhaalt dat een hoog EQ voor betere arbeidsprestaties zorgt.
In een artikel van de Mensa Foundation getiteld: The broad horizons of intelligence lees je meer over IQ versus EQ, de limiet aan IQ, persoonlijkheidskenmerken als voorspellende factor. Kortom: IQ en EQ: het is niet het één of het ander. Het is meer een intrinsieke beslissing om intelligentie en andere eigenschappen te waarderen. Hoe mooi zou het zijn als dit door de hele “hoogbegaafdenwereld” zou gebeuren. Mijns inziens doet dit veel meer recht aan mensen, dan alleen een intelligentietest.
Wat me in de masterclass trof was het volgende. Je kunt nog zo slim zijn, nog zo strategisch, maar als je emotioneel niet afgestemd bent op jezelf én op anderen, dan blijft je leiderschap hangen in iets dat qua opleiding en hiërarchie klopt, maar in relaties tekortschiet.
Emotionele intelligentie is het vermogen om je eigen gevoelens en die van anderen te herkennen, te begrijpen en effectief in te zetten. Daniel Goleman onderscheidt in de masterclass vier kernelementen.
In die combinatie van vier kernelementen zit een leiderschapskracht die leidt tot geloofwaardigheid, visie en veiligheid. Maar…. die combinatie is niet vanzelfsprekend.
Daniel Goleman 28 mei 2025 School of life
Ik zie het vaak in mijn praktijk: strategisch slimme leiders die vastlopen in de dynamiek van hun team. Niet omdat ze niet weten wat er moet gebeuren, maar omdat ze het niet overgebracht krijgen. Ze gaan voor anderen te snel en maken dingen te complex waardoor de mensen om hen heen dichtklappen.
We overschatten vaak onze controle, zeker als hoogbegaafd strategisch denker. Je denkt alles onder controle te hebben, maar in de praktijk blijkt dat je niet kan kiezen wat je voelt. Dit komt onder andere door de grote emotionele prikkelgevoeligheid. Je amygdala en salience network zoals Daniel Goleman dit beschrijft, bepalen razendsnel wat belangrijk lijkt, wat veilig en onveilig voelt en wat je raakt. Die triggers zijn evolutionair en vaak onbewust. De vraag is dus niet óf je getriggerd wordt, maar wat je ermee doet. En dáár begint emotionele intelligentie.
Zelfbewustzijn betekent dat je merkt dat je iets voelt, en dat je weet wat je voelt op het moment dat het gebeurt. Pas daarna kun je kiezen: hoe wil ik hiermee omgaan? Wat is hier nodig? Als je je aandacht in het hier en nu brengt kan je bewuste keuzes maken en niet vanuit automatische reflexen.
Mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid voelen vaak meer dan gemiddeld. Dat heeft niet alleen met hoogsensitiviteit te maken maar ook met een sterk ontwikkelde interoceptie en neuroceptie. Ik citeer een tekstdeel (cursief) uit mijn boek Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid waar ik deze begrippen verder uitdiep en praktijkvoorbeelden geef.
Je voelt dat je anders bent en dat het niet lijkt te kloppen met de sociale context. Het voelt onveilig als je merkt dat je in de minderheid bent terwijl je er ook graag bij wilt horen. En in plaats van dat je begrijpt dat je gedrag uit iets heel positiefs voortkomt wat je niet hoeft te fixen maar mag leren omarmen, kan dit ‘alien-gevoel’ een trigger zijn waar je op latere leeftijd nog flink last van kunt hebben.
Maar niet alleen de omgeving wordt gescand, ook onze interne processen. Hoe adem je? Moet je naar het toilet? Heb je pijn of voel je via je huid allerlei triggers? Het zijn subtiele signalen dat er iets niet meer in evenwicht is. De nervus vagus pikt ook deze interne boodschappen op, dat noemen we interoceptie. Dat gaat over luisteren naar je lichaam. Maar als je aan je gevoelens en emoties voorbijgaat kun je mentale en lichamelijke klachten krijgen zoals tinnitus, burn-out, hartklachten of een maagzweer. Je lichaam geeft dan duidelijke signalen van gevaar af. Zo zijn bijvoorbeeld hoge en lage geluiden een signaal van gevaar en dus triggers voor ons zenuwstelsel, met tinnitus als mogelijk gevolg.
Omdat het diepe voelen gevoelens van verwarring kan geven is het belangrijk om te weten wat je wil. Om dat te bereiken is het essentieel dat je emotioneel stabiel bent en ruimte in je leven hebt. Alleen dan kan je in de flowstaat komen die je helpt je doelen in het leven te bereiken. In mijn boek lees je daar meer over.
Volgens Goleman is gefocuste aandacht de deuropening naar je optimale staat. Dat is de flowstaat waarin je alles klopt, alles gaat soepel en de juiste mensen komen op je pad. Maar…. flow laat zich niet dwingen, het overkomt je -en, zegt Goleman- het is genade. Toch is er wél iets wat je kan doen om in de flowstaat te komen. Hij noemt het in één woord: ‘focus’.
Focus kan je trainen, dat doe je niet multitaskend op je telefoon, maar in alle rust met echte en diepe aandacht voor wie je bent en wat je doet. Het is het moment dat je ervaart als je je talenten volop in kan zetten. Je voelt het wanneer je op je best bent.
De strategische vraag die daarbij hoort is: “Wanneer ben jij op je allerbest en wat doe je dan precies?” Als je dat weet, kan je je omgeving en je werk zó inrichten dat je vaker in die staat komt. En dat maakt niet alleen jou effectiever, maar ook je team gelukkiger. Stel jezelf die vraag eens en focus op het antwoord! Welke stap kan je als eerste zetten om in flow te komen?
Een directeur van een innovatieve zorgorganisatie merkte dat ze steeds minder energie kreeg van haar werk. Ze was constant in gesprek en maar zelden echt aanwezig. In onze samenwerking ontdekte ze dat ze in haar flow kwam als ze ruimte voelde voor strategische verkenningen en betekenisvolle gesprekken. Door haar agenda anders in te richten: met meer focusblokken, tijd voor strategische ontmoetingen en minder vergaderingen, hervond ze niet alleen haar creativiteit, maar ook haar leiderschap. In de bila’s kreeg ze het wekelijks terug: haar teamleden voelden bij haar meer rust en verbinding. Dat alles zorgde ook voor richting en vervulling.
Bovenstaand is een praktijkvoorbeeld van wat Goleman over empathie zegt.
Empathie is de smeerolie van vertrouwen; en vertrouwen is het fundament van samenwerking. Het verschil tussen ‘ik werk voor je’ en ‘ik vertrouw je met wat ik belangrijk vind’.
Daniel Goleman
Empathie begint bij afstemmen: zien wat iemand nodig heeft, wat ze voelen, wat ze bedoelen, dat gaat over voelen en sensitief opmerken. Goleman noemt het zelfs de basis van alle relaties.
Ik begeleid al jaren hoogbegaafde professionals en strategisch leiders. Weet je wat mij opvalt?
Zodra er gedoe ontstaat in een team, zodra iemand vastloopt of de fut eruit is, dan draait het zelden om inhoud. Het gaat over verbinding, het missen van écht contact, het gaat over elkaar vertrouwen en over psychologische veiligheid. En daar heb je het punt: als je je emoties niet herkent, word je erdoor gestuurd, maar als je ze wel herkent, kan je ze inzetten als kompas. Als je op dat kompas durft te varen maak je de verbinding, wat, naast focus enorm bijdraagt aan het behalen van je resultaten.
Credits Zicht Ontwerp – Levensboot voor een vrij & betekenisvol leven
Goleman haalt een onderzoek onder 4000 leidinggevenden aan. Daaruit blijkt dat leiderschap zonder empathie funest is voor mensen, jezelf en organisaties. Goleman noemde als uitstapje om het effect van empathie te duiden vier leiderschapsstijlen: twee impactvolle en twee minst effectieve en slechte leiderschapsstijlen.
De twee slechtste leiderschapsstijlen kan je wel raden vermoed ik: de perfectionist en de commandant. Dat zijn de micromanagers die mensen opjagen en alleen benoemen wat je fout doet. En leiders die vanuit macht handelen, je ziet het wereldwijd gebeuren. Beide stijlen hebben angst en wantrouwen als gevolg. Mensen haken af, branden op en presteren slechter.
De meest impactvolle stijlen? Dat zijn de visionair die leidt vanuit gedeelde waarden, en de coachende leider die 1-op-1 vraagt: Wie ben jij? Wat wil je? Hoe kan ik je helpen dat te realiseren? Dat raakt en motiveert. Dáár ontstaat verbinding die leidt tot transformatie.
Dit artikel vermeld nog meer onderzoeken naar emotionele intelligentie.
Wie leidinggeeft aan verandering, moet zichzelf kunnen leiden in onzekerheid stelt Goleman. Die moet niet gedreven zijn door controle, maar varen op zijn emotionele kompas. Dat vraagt meer dan kennis en visie. Het vraagt afstemming, zelfbewustzijn en de moed om te vertragen waar het pijn doet, ik zie het in de praktijk gebeuren.
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) helpt enorm om de controle los te laten, om je leven lichter te leven en om een betekenisvol leven te bouwen. Dagelijks geniet ik van de inzichten die ik door ACT opdeed. Ik gun dat iedereen en schreef er niet voor niets een boek over: Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid.
Emotionele intelligentie ontwikkel je niet alleen door focus en een intentie te zetten. Nee, het vraagt een learning agenda; zoals Goleman het noemt. Een bewust leerplan: Hoe kan ik mijn empathie vergroten? Wat heb ik nodig om emotioneel in balans te blijven? Goleman ziet dit niet als zelfhulp, maar als een bewust gekozen strategische ontwikkeling.
Want wie leidinggeeft aan verandering, moet zichzelf kunnen leiden in onzekerheid en anderen kunnen begeleiden door weerstand.
Als je merkt dat je veel weet, veel in je hoofd zit, moeite hebt met voelen en tegelijkertijd veel ziet, maar soms vastloopt op de menselijke kant van verandering, dan ben je niet alleen. Emotionele intelligentie is geen vanzelfsprekendheid, maar het is wel een vaardigheid die je kunt ontwikkelen. En precies daar ligt mijn specialisme.
Ik help strategische leiders hun natuurlijke intelligentie verbinden met emotioneel bewustzijn, zodat zij kunnen focussen op wat er werkelijk toe doet: visionair, innovatief en betekenisvol leiderschap dat klopt met wie je van nature bent.
Spreekt dit je aan? Laten we kennismaken. Plan hier een kennismakingsgesprek.
24-7PressRelease. (2025, May 30). Emotional intelligence, not IQ, drives career success in gifted individuals, new insights show. https://www.24-7pressrelease.com/press-release/523283/emotional-intelligence-not-iq-drives-career-success-in-gifted-individuals-new-insights-show
García del Castillo-López, Á., & Pérez Domínguez, M. (2024). Employees’ emotional intelligence and job satisfaction: The mediating role of work climate and job stress. Administrative Sciences. https://www.researchgate.net/publication/383708509_Employees’_Emotional_Intelligence_and_Job_Satisfaction_The_Mediating_Role_of_Work_Climate_and_Job_Stress
Goleman, D. (2011). Emotionele Intelligentie (M. Westbroek, Ed.). Atlas Contact.
Tetreault, N. (2020). Insight into a bright mind. Gifted Education.
Warne, R. (2025, May 28). The broad horizons of intelligence . https://www.mensafoundation.org/the-broad-horizons-of-intelligence/?_zs=H5Hle&_zl=EiKW4
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.