“Nieuwsgierig, snel denken, complex, intens, creatief, autonoom…. Zomaar een aantal kenmerken die duiden op het label hoogbegaafd. En toch verschillen de kenmerken van hoogbegaafdheid sterk per persoon en een label brengt niet altijd de gewenste duidelijkheid.
Hoogbegaafdheid is niet in een simpele omschrijving te vatten. Het kan zich bij iedereen weer anders uiten, denk bijvoorbeeld aan creativiteit of complex kunnen denken. Complexe denkpatronen kunnen zich ook in je hoofd manifesteren. Zo kan je bijvoorbeeld last hebben van veel gedachten door elkaar heen wat voor onrustige gevoelens zorgt.
Binnen mijn praktijk werk ik met volwassenen die vaak pas op latere leeftijd als hoogbegaafd worden geïdentificeerd. Ik zie bij driekwart van al deze mensen dat zij door de verlate identificatie veel problemen hebben ondervonden.
Er is sprake geweest van suïcidepogingen of deze mensen zijn lange tijd negatief bejegend door ouders of leraren waardoor ze een negatief zelfbeeld hebben.
Hierdoor kunnen hoogbegaafde mensen die hoogbegaafdheid bij zichzelf niet herkennen een depressie ontwikkelen of zij vertonen symptomen van een burn-out/ bore-out.
Ook op jonge leeftijd kan je als hoogbegaafde tegen obstakels aanlopen. Net als volwassenen hebben kinderen vaak concentratieproblemen, wat vervolgens kan leiden tot slechtere schoolprestaties maar ook tot somberheid of angststoornissen.
Een hoogbegaafdheididentificatie door een hoogbegaafdheid coach kan helpen. Mensen beseffen eindelijk, ‘ik ben niet dom, ik ben niet gek, maar ik voel me gewoon anders en dat noemt men hoogbegaafdheid’. En dat is vaak een enorme opluchting.
De kenmerken van hoogbegaafde mensen zijn dus heel verschillend.
Professor Lianne Hoogeveen (Radboud Universiteit) doet onderzoek naar de effecten van labels. Volgens haar kleven er veel negatieve effecten aan het labelen.
Met het label hoogbegaafdheid ontstaan verwachtingen waar een kind mogelijk helemaal niet op zit te wachten. En dat komt onder meer door implicit theories, onuitgesproken ideeën, die rond hoogbegaafdheid bestaan (Hoogeveen, 2022).
Door identificatie kan er bij mensen wel een mate van zelfbegrip ontstaan. Dit kan leiden tot meer zelfacceptatie: je begrijpt jezelf beter en krijgt het gevoel dat je niet schuldig of waardeloos bent. Er is immers een reden voor de obstakels waarmee je te maken hebt.
Ik identificeer hoogbegaafdheid met een conceptuele analyse aan de hand van correlatie met meerfactoren modellen.
Ik zie echter ook een keerzijde. De identificatie van hoogbegaafdheid kan tot gevolg hebben dat men zich te sterk gaat identificeren met de kenmerken van hoogbegaafdheid. Door die identificatie drijft men verder van zichzelf weg.
Het label hoogbegaafdheid zorgt dan voor een belemmering in persoonlijke ontwikkeling en voor verwijdering. De verbinding met andere mensen wordt verbroken door de waarde en waardeoordelen die men aan hoogbegaafdheid toekent.
De huidige omgang met begaafdheid komt volgens professor Hoogeveen voort uit onze prestatiemaatschappij. “Mensen worden afgerekend op hun fouten in plaats van dat ze ruimte krijgen om van missers te leren“, stelt Hoogeveen.
Óf de hoogbegaafde zelf heeft te hoge verwachtingspatronen van zichzelf doordat men denkt perfect te moeten presteren, omdat men hoogbegaafd is.
Daarom is het belangrijk de vraag te stellen: “wanneer is iemand echt geholpen met de identificatie van hoogbegaafdheid?“
Andere nadelen zijn de negatieve vooroordelen rond hoogbegaafdheid. Er kan sprake zijn van zelf-stigma: sommige hoogbegaafde mensen laten bestaande vooroordelen onderdeel worden van hun zelfbeeld. Denk aan: “ik heb maar de MAVO gedaan en had moeite met tafels leren, ik voel me dom en ben zeker niet slim, of: hoogbegaafde mensen hebben beperkingen in sociaal emotionele vaardigheden”.
Het stigma rond hoogbegaafdheid is bijna vergelijkbaar met hoe op school wordt omgegaan met kinderen van laagopgeleide ouders of kinderen met een lagere sociaal economische achtergrond. Ze gaan door de vooroordelen zelf geloven dat ze niet beter kunnen.
Een hoogbegaafdheid-identificatie betekent niet het einde van al je verantwoordelijkheden en mogelijkheden tot groei. Voor de mensen die met hoogbegaafdheid worstelen zijn namelijk verschillende opties mogelijk.
Belangrijke vragen zijn: “waar worstel je nu mee, wat staat voor jou op de voorgrond, wat vind jij echt belangrijk in je leven en wat wil je bereiken?” Een TMA analyse geeft duidelijke inzichten in persoonlijkheid. Andere methodes die ik gebruik helpen bij het vinden van antwoorden op vragen als: ‘wie ben je, wat wil je en hoe bereik je wat je wilt’.
Toch blijft het belangrijk om te benadrukken dat het grootste deel van de mensen prima met hoogbegaafdheid overweg kan. Deze groep zie ik natuurlijk niet zo snel in mijn praktijk. Wat deze hoogbegaafde snelle denkers kenmerkt is dat zij investeren in zelfontwikkeling zodat zij zich volledig kunnen ontplooien.
De positieve kanten die een deel van de mensen met hoogbegaafdheid ervaren mogen ook niet onbenoemd blijven, zoals creativiteit en een vernieuwende kijk op de wereld. Bij die mensen moeten we dan ook terughoudend zijn met het toepassen van het label hoogbegaafdheid.
Maar feit is, dat er hoogbegaafde volwassenen zijn die wel enorme problemen ervaren. Zij zijn dan echt geholpen met een identificatie van de kenmerken van hoogbegaafdheid door een hoogbegaafdheid coach. Een coachtraject om zichzelf te leren kennen en plezierig met zichzelf te kunnen leven om van meer betekenis voor anderen te kunnen zijn geeft lichtheid in het leven.
Neem contact op voor de best passende mogelijkheid in jouw situatie.
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.
