Psychische klachten gaan meestal gepaard met lichamelijke klachten en andersom, en er liggen veel stressfactoren aan ten grondslag. Weet je dat er veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan over de connectie tussen voedingsvezels en angsten, depressies, onze stressbestendigheid en onze algehele gemoedstoestand?
Hoogbegaafde mensen kunnen door verschillende oorzaken veel stress ervaren. Denk aan o.a. een asynchrone (scheeflopende) ontwikkeling op intellectueel, emotioneel en lichamelijk vlak.
Dit kan leiden tot behoorlijke mismatches op verschillende vlakken. In mijn boek Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid lees je de impact hiervan op volwassen leeftijd en hoe je met die intense impact om kan gaan.
Dat ‘anders zijn’ voelt vaak erg eenzaam en geeft stress. Want we zijn niet gemaakt om alleen op de wereld te zijn, juist in het contact met anderen krijg je energie. Het feit dat twee tot drie procent van de bevolking hoogbegaafd is, maakt duidelijk dat het moeilijker is om gelijkgestemden te vinden waaraan jij je kunt spiegelen. De belangrijkste stress activerende aspecten van asynchronie worden in dit blog toegelicht.
De meeste hoogbegaafde mensen zijn nieuwsgierig, hebben een enorme leerbehoefte en zijn creatief. Het vervullen van deze intellectuele behoeften voelt als een intense interne drang. Maar het lukt niet iedereen om die behoefte naar tevredenheid te vervullen.
Je behoeften niet kunnen vervullen kan onder andere komen doordat het hoogbegaafde brein zich anders heeft ontwikkeld. Zo kunnen minder ontwikkelde executieve functies veel stress veroorzaken. Denk aan:
Door onvoldoende uitdaging in werk, privé en je persoonlijke leven kan de prefrontale cortex uitdoven met concentratieverlies, faalangst en demotivatie tot gevolg. Voorgaande levert veel onzekerheid en stress op. Het is daarom van het grootste belang je brein te blijven voeden.
Pexels- Ylanite Koppens
Hoogbegaafde mensen ervaren vaak veel en intense emoties. Emotionele intensiteit wordt gedefinieerd als het hebben van sterkere, frequentere, complexere en duurzamere emotionele reacties dan normaal zou worden geacht.
Wanneer er niet aan de behoeften van mensen met hoogbegaafdheidskenmerken wordt voldaan lopen zij groot risico op emotionele problemen zoals:
De hersenen spelen een belangrijke rol in de ervaring van emotionele intensiteit. De impact van de hersenreacties wordt door het hele lichaam gevoeld.
Wanneer iemand emotioneel wordt geactiveerd worden hormonen aangemaakt en de ademhaling en hartslag verandert. Emotioneel geactiveerde mensen zijn minder goed in staat om het hogere orde denken in hun hersenschors, zoals analyseren, kritisch, logisch, creatief en metacognitief te activeren.
Mensen helpen bij het reguleren van hun emotionele intensiteit vraagt interventies die zowel in het brein als in het lichaam werken.
De polyvagaaltheorie helpt op een makkelijke manier bijzondere resultaten te bereiken. Het mooiste vind ik ook dat de hulpverlener het verhaal van de ander niet hoeft te kennen en dat er door in beweging te komen en ervaringsgericht te werken, toch enorm mooi resultaat bereikt wordt. Ik zie in mijn praktijk mooie voorbeelden van stressregulatie door werkvormen die ik in de cursus polyvagaaltheorie en hoogbegaafdheid leerde. In mijn boek Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid vind je ook veel oefeningen van uit de polyvagaaltheorie.
De Acceptance and Commitment Therapy (ACT) werkt naast positieve cognitieve gedragstherapie, ook ervaringsgericht. Er wordt gewerkt vanuit autonomie en ACT is een mooie manier voor geven van psycho-educatie over hoogbegaafdheid, voeding en de impact van stressfactoren. Daarom werkt ACT, gegeven door een hoogbegaafdheid specialist, zo goed bij hoogbegaafde volwassenen. Deze kan beide kennisgebieden combineren tot welzijn van de ander.
Wil je met mij kennismaken? Ik ben ACT Master en Specialist hoogbegaafdheid. In de praktijk blijkt dit win-win te zijn.
Hoogbegaafde volwassenen zijn vaak diepe denkers. Hun brein is anders vormgegeven én hun gedachten staan nooit stil. Soms is dat een voordeel, maar vaak zet een gedachtestroom je op een verkeerd spoor. Je wordt onzeker en angstig, met als gevolg dat je continu op scherp staat of dingen niet meer gaat doen en chronische stress ontwikkelt.
Hoe stressvoller de situatie, hoe meer het analytisch denken wordt ingezet om situaties te analyseren. Het lichaam wordt ‘buiten werking’ gesteld wat resulteert in nog meer piekeren en malen.
Dit continue ‘in je hoofd zitten’ verwijdert je van de onderbewuste emoties en de wijsheid die veranderingen plaats laat vinden en verbinding met andere mensen tot stand brengt. Dit kan tot cognitieve rigiditeit leiden. Maar ook tot lichamelijke klachten als: een verhoogde kans op ontstekingen, slapeloosheid en chronische stressfactoren.
Als je wilt weten wat je kunt doen tegen al die stressfactoren raad ik je aan het blog: ‘Wat je kunt doen tegen stress t.g.v. hoogbegaafdheid’ te lezen. Je vindt daar veel praktische tips.
87% van de hoogbegaafde mensen is hoogsensitief. Hoogsensitieve mensen hebben een hoge zintuiglijke verwerkingsgevoeligheid. Dit betreft de gevoeligheid voor bepaalde stimuli, waaronder de eigen interne processen en externe stimuli. Denk aan:
Een hoge sensorische verwerking is gerelateerd aan stress en burn-out. Het activeert de aanmaak en afgifte van het stresshormoon cortisol. Een langdurige overdosis cortisol in het lichaam verstoort het zelfgenezend vermogen, kan je een somber en neerslachtig gevoel geven en het verlaagt je natuurlijke afweer waardoor je meer risico op ontstekingen hebt.
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontwikkelen van chronische stress. Dit kan behoorlijk ernstige gevolgen hebben. Enkele oorzaken en de gevolgen:
Wil je vermindering van stressfactoren? Lees dan dit blog over wat je kunt doen om deze te verminderen.
Over de combi het hoogbegaafde brein en voeding is nog weinig geschreven. Hoog tijd dus om ons in de 24/7 communicatie van onze darmen en ons brein te verdiepen in het blog van voedingswetenschapper Anneke Palsma.
Greven, C. U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E. N., Fox, E., Schendan, H. E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. In Neuroscience and Biobehavioral Reviews (Vol. 98, pp. 287–305). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.01.009
National Association For Gifted Children. (n.d.). Social & Emotional Issues.
Van de Ven, R., Van Weerdenburg, M., & Van Hoof, E. (2016). Working with intensity; The relationship between giftedness and sensitivity in working adults in Flanders and the Netherlands. https://www.riannevdven.nl/wp-content/uploads/Thesis-Working-with-intensity-RiannevdVen-final.pdf
Weyn, S., van Leeuwen, K., Pluess, M., Goossens, L., Claes, S., Bosmans, G., van den Noortgate, W., Lutin, E., Bröhl, A. S., Chubar, V., Geukens, F., & Bijttebier, P. (2022). Individual differences in environmental sensitivity at physiological and phenotypic level: Two sides of the same coin? International Journal of Psychophysiology, 176, 36–53. https://doi.org/10.1016/j.ijpsycho.2022.02.010
Zakreski, M. J. (2018). When emotional intensity and cognitive rigidity collide: what can counselors and teachers do? Gifted Child Today, 41(4), 208–216. https://doi.org/10.1177/1076217518786984
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.