Wat kun je doen bij stress ten gevolge van hoogbegaafdheid?

Zoals je in het blog hoogbegaafdheid en specifieke stressfactoren las kun je veel stress ervaren door kenmerken van hoogbegaafdheid. Zo kan een asynchrone ontwikkeling op intellectueel, emotioneel en lichamelijk gebied enorm veel stress en lichamelijke klachten opleveren. In dit blog lees je wat je kunt doen wanneer je door stress of je sterke analytisch vermogen te ver van je eigen gevoel bent afgedwaald.

Bewustwording van stress t.g.v. hoogbegaafdheid

Het begint allemaal met bewustwording. Want het is beter voor je gezondheid om stress te signaleren en daar passende acties op te ondernemen. Maar je moet je dan wel bewust zijn dat je stresssignalen krijgt. En lang niet iedereen voelt dit. Ik ken mensen die er ‘s avonds achter komen dat ze niet geluncht hebben, of dat ze de hele dag niet naar het toilet zijn geweest. Dit is uitbuiting van je lichaam in de vorm van een ontregelde stofwisseling etc., blaasvergroting (met incontinentie op latere leeftijd tot gevolg) enzovoorts.

Werkproblemen t.g.v. stress door hoogbegaafdheid

Op het werk kun je verschillende problemen ervaren die voor stress zorgen. Denk aan conflicten, verschillende visies op hiërarchie, collega’s niet mee kunnen nemen in het presenteren van je plannen enzovoort. Als je tips wilt hebben bij problemen op het werk kun je deze in het blog hoogbegaafd en problemen op het werk vinden.

Pexels- Ylanite Koppens

Acties bij stress t.g.v. intellectuele asynchronie

Wanneer je lichaam slimmer is dan je brein en op de rem trapt, is het verstandig om naar je lichaam te luisteren. Op dat moment kun je beter je brein en lichaam voeden met wat nodig is, in plaats van te blijven rationaliseren. Door te rationaliseren kom je minder goed bij je emoties, terwijl deze je juist zo goed de weg kunnen wijzen naar een leven dat voor jou van betekenis is.

1. Plan daarom een aantal keren per dag herstelmomenten in. Momenten waarop je stilstaat bij wat er gebeurt, dit erkent en even ankert door in dat moment/ die situatie op te gaan. Daarna kan je veel beter de juiste acties op het juiste moment inzetten.
2. Investeer in de ontwikkeling van je executieve vaardigheden.
3. Voed je brein door bijvoorbeeld te lezen, puzzelen of te filosoferen.

Acties bij stress t.g.v. emotionele intensiteit en asynchronie

Balans is het toverwoord bij emotionele intensiteit en asynchronie. Zorg ervoor dat je een gebalanceerd leven hebt. Het blog ‘Wanneer cognitieve rigiditeit en emotionele intensiteit botsen’ geeft je ook veel inzicht in een uitdagend fenomeen wat herkenbaar is voor veel mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid.

1. Verlaag je stressniveau zodat je emoties meer in balans blijven.
2. Geef aandacht aan lichaamsbewustzijn en wees in het hier en nu.
3. Investeer in de ontwikkeling van executieve functies als emotieregulatie, stresstolerantie, gefocust werken etc.
4. Zorg voor voldoende rustmomenten in de dag en plan je agenda niet te vol met afspraken die voor overprikkeling en hevige emoties kunnen zorgen. 
5. Wees je ervan bewust en accepteer dat jij, meer dan niet-hoogbegaafde mensen, tijd voor jezelf nodig hebt.

Acties bij stress t.g.v. lichamelijke asynchronie

Wanneer je te ver bij je gevoel bent afgedwaald en niet meer naar lichamelijke signalen kunt luisteren loop je grote risico’s op ernstige en chronische lichamelijke en geestelijke klachten.

1. Verlaag je stressniveau door te ontspannen en structureel elke dag een aantal ‘present’ momenten in te bouwen.
2. Leer technieken om je gedachtestroom te stoppen (ACT is hier een beproefde en bewezen methode voor).
3. Verhoog je weerstand door voldoende slaap en volwaardige voeding voor je brein en lichaam.

Voeding en stress t.g.v. hoogbegaafdheid

Het belang van volwaardige voeding om stress te verminderen in relatie tot hoogbegaafdheid, licht Anneke Palsma, voedingswetenschapper toe in dit blog.

Bronvermelding voor stress t.g.v. hoogbegaafdheid

Blogs over stress t.g.v. hoogbegaafdheid

Blog hoogbegaafdheid en specifieke stressfactoren

Blogserie wanneer cognitieve rigiditeit en emotionele intensiteit botsen

Blog hoogbegaafdheid en problemen op het werk

Literatuur over stress t.g.v. hoogbegaafdheid

Greven, C. U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E. N., Fox, E., Schendan, H. E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. In Neuroscience and Biobehavioral Reviews (Vol. 98, pp. 287–305). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.01.009

National Association For Gifted Children. (n.d.). Social & Emotional Issues.

Van de Ven, R., Van Weerdenburg, M., & Van Hoof, E. (2016). Working with intensity; The relationship between giftedness and sensitivity in working adults in Flanders and the Netherlands. https://www.riannevdven.nl/wp-content/uploads/Thesis-Working-with-intensity-RiannevdVen-final.pdf

Weyn, S., van Leeuwen, K., Pluess, M., Goossens, L., Claes, S., Bosmans, G., van den Noortgate, W., Lutin, E., Bröhl, A. S., Chubar, V., Geukens, F., & Bijttebier, P. (2022). Individual differences in environmental sensitivity at physiological and phenotypic level: Two sides of the same coin? International Journal of Psychophysiology, 176, 36–53. https://doi.org/10.1016/j.ijpsycho.2022.02.010

Zakreski, M. J. (2018). When emotional intensity and cognitive rigidity collide: what can counselors and teachers do? Gifted Child Today, 41(4), 208–216. https://doi.org/10.1177/1076217518786984