Menu
Veel hoogbegaafde volwassenen worden gestimuleerd, of ze willen zelf hun emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit aanpakken. Zowel de cognitieve rigiditeit als de emotionele intensiteit zijn krachtige eigenschappen.
En voor veel hoogbegaafde volwassenen zorgt de mix van deze twee eigenschappen voor een krachtige combinatie. Zij kunnen er optimaal gebruik van maken, maar aan de andere kant kan de combinatie cognitief rigide en emotioneel intens het werk, relaties en zelfvertrouwen verstoren. Zo kan je emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit als vriend of vijand gaan zien.
Ik las een wetenschappelijk artikel over emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit van de Amerikaanse psycholoog Matt Zakreski (2018). Dit artikel lijkt een paradox te bevatten. Dat zorgde ervoor dat ik geïntrigeerd werd en mijn aandacht werd getrokken naar de titel: “Wanneer emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit botsen. Wat kunnen coaches en leraren doen?”
Voor dit blog verdiepte ik mij in relevante literatuur, maakte een samenvatting van het wetenschappelijke artikel en bracht praktische handvatten bij elkaar.
In een webinar tijdens de opleiding voor Specialist Hoogbegaafdheid gaven docenten en studenten hun visie op het thema cognitieve rigiditeit en emotionele intensiteit en we deelden ervaringen. Dat was erg interessant en leerzaam.
Je vindt mijn bevindingen en adviezen in een blog-trilogie met de titels:
In het artikel van de Amerikaanse psycholoog Matt Zakresi worden voorbeelden van leerlingen en studenten aangehaald. Bepaalde thema’s gelden echter ook voor volwassenen. Waar passend, maak ik de vertaalslag naar hoogbegaafde volwassenen.
Hoogbegaafden hebben unieke sociale en emotionele behoeften die zich vaak uiten als uitdagend en behoorlijk emotioneel intens en ze hebben de neiging om cognitief behoorlijk rigide te zijn. Dit klinkt heel stellig, maar wordt in diverse wetenschappelijke onderzoeken bevestigd. In mijn praktijk zie ik dit in meerdere of mindere mate terug.
Emotionele intensiteit wordt gedefinieerd als het hebben van sterkere, frequentere, complexere en duurzamere emotionele reacties dan normaal zou worden geacht.
Kazimierz Dąbrowski was een Poolse psycholoog, psychiater en arts (1902-1980). Hij is bekend geworden door zijn ‘Theorie van positieve desintegratie’.
De ‘Theorie van positieve desintegratie’ is een theorie van de ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid waarbij de essentiële rol wordt toegewezen aan emoties.
Om prettig te kunnen leven is het nodig om je overexcitabilities (sensitiviteit en intensiteit) te accepteren en te integreren.
De persoonlijkheidstheorie van Dąbrowski maakt het ontwikkelingspotentieel zichtbaar in vijf gebieden van gevoeligheden, de zogenoemde overexcitabilities. Zij beslaan de volgende gebieden:
Er is veel literatuur over de emotionele overexcitabilities beschikbaar en deze is behoorlijk uitgebreid. Voor dit blog is het te complex en uitgebreid om te beschrijven en goed uit te leggen.
De psychologen Susan Daniels en Michel M. Piechowski omschrijven in het boek ‘Leven met intensiteit’ de emotionele overexcitability als een diepgaand bewustzjin van het innerlijke gevoelsleven.
Cognitieve rigiditeit wordt gedefinieerd als het onvermogen om gedrag of overtuigingen te veranderen wanneer deze ineffectief zijn, om zo je doel te bereiken. Het tegenovergestelde van rigiditeit is flexibiliteit.
Ik werk graag met de Acceptance and Commitment Therapy (ACT). In de Acceptance and Commitment Therapy omschrijven we cognitieve flexibiliteit als psychologische flexibiliteit.
Onder psychologische flexibiliteit verstaan we:
Het vermogen van mensen om pijnlijke emoties, gevoelens en gedachten te erkennen en te aanvaarden, en om te volharden in
gedragingen die aansluiten bij persoonlijke waarden.
De impact van deze eigenschappen kan iemands persoonlijke, sociale en emotionele groei enorm beïnvloeden. En de mix van deze twee eigenschappen bij hoogbegaafde mensen maakt in te zetten strategieën om hen te helpen, uitdagend.
En toch zijn er therapeutische technieken waarmee coaches, leraren, ouders en psychologen deze beperkende eigenschappen positief kunnen beïnvloeden, deze lees je ook in de blog-trilogie.
De hersenen spelen een belangrijke rol in de ervaring van emotionele intensiteit. En de impact van de hersenreacties wordt door het hele lichaam gevoeld. Dit kan zich uiten door het hebben van complexe gevoelens en emoties, een sterk en verfijnd gevoelsbewustzijn en groot empatisch vermogen.
Lichamelijk gezien activeert een emotioneel signaal in de hersenen het sympathische zenuwstelsel, het “vlucht of vecht” -systeem van het lichaam. Dat maakt hormonen aan en zorgt ervoor dat iemands ademhaling en hartslag verandert om het lichaam voor te bereiden op een externe bedreiging.
Wanneer iemand emotioneel wordt geactiveerd, schakelt het sympathische zenuwstelsel zijn cognitieve systeem op zo’n manier in dat het minder openstaat voor hulp.
Emotioneel geactiveerde mensen zijn minder goed in staat om het hogere orde denken in hun hersenschors, zoals analyse, perspectief innemen, alternatieve verklaringen overwegen en realiteitstesten te reguleren.
Als je ooit hebt geprobeerd te redeneren met een 3-jarige die midden in een driftbui zit, kun je begrijpen dat rationeel denken moeilijk toegankelijk kan zijn als iemand van streek is.
Daarom vereist het helpen van mensen bij het beheersen van hun emotionele intensiteit, interventies die zowel in het brein als in het lichaam werken.
De Acceptance and Commitment Therapy werkt ervaringsgericht, vanuit autonomie en geeft psycho-educatie over psychologische processen. Ik pas lichaamsgericht oefeningen toe, maar laat ook het hoofd meedoen. Daarom werkt ACT, gegeven door een hoogbegaafdheid specialist, zo goed bij hoogbegaafde volwassenen. Het gaat over hoofd, lichaam, autonomie, psychologie-educatie en ervaringsgerichtheid.
In het werken met hoogbegaafde volwassenen is het een vereiste om begrip te hebben voor, en mee te bewegen met, belangrijke sociaal-emotionele intensiteiten die vaak voorkomen bij mensen die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid.
Er is goed nieuws, want er zijn strategieën, zowel cognitief als gedragsmatig, persoonlijk en interpersoonlijk, die deze combinatie van emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit kunnen aanpakken. Ze verbeteren het gedrag en functioneren in verschillende domeinen van het leven, wat zorgt voor psychologische flexibiliteit.
Ik werk elke dag in mijn praktijk met mensen die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid en ik heb echte, zinvolle, blijvende resultaten gezien. Die duurzame resultaten bereikte men doordat ze keuzes kregen. En er werden ervaringsgerichte oefeningen en psycho-educatie vanuit de Acceptance and Commitment Therapy toegepast.
Therapie voor mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid gaat vaak net zo goed over het opbouwen van vaardigheden als over verkenning van het construct hoogbegaafdheid. Dit zijn vaardigheden die kunnen worden opgebouwd, zodat hoogbegaafde mensen hun volledige potentieel gaan bereiken.
Omdat de professionele relatie van groot belang is voor het slagen van een traject, maak ik altijd kort persoonlijk kennis met een potentiële client. Zo kunnen we beiden ervaren of de klik er is en of de hulpverlening aansluit bij de hulpvraag.
Wil jij ook kennismaken om de mogelijkheden voor coaching te ontdekken?
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.