Is het écht zo dat emotionele intensiteit een kenmerk van hoogbegaafde studenten en leerlingen is? Geldt dat voor iedereen? Hoe zit dat als je volwassen bent? Een wetenschappelijk artikel over emotionele intensiteit en cognitieve rigiditeit van de hand van de Amerikaanse psycholoog Matt Zakreski (2018), stelt dat deze eigenschappen kenmerken van hoogbegaafde studenten en leerlingen zijn. In dit blog ga ik er dieper op in.
Matt Zakresie stelt in zijn onderzoek dat hoogbegaafde studenten de neiging hebben om -behoorlijk emotioneel intens, en ook vrij cognitief rigide- te zijn.
Daarnaast denken hoogbegaafde leerlingen snel en diep na, zijn ze eigenwijs en gepassioneerd over allerlei diepgaande thema’s.
Misschien is wel het belangrijkste feit voor dit blog, het feit dat hoogbegaafde studenten emotioneel intens zijn, doordat zij reacties hebben die frequenter en intenser zijn dan hun leeftijdsgenoten.
Een mogelijke oorsprong van emotionele intensiteit ligt in drie optionele factoren.
De 35-jarige Hanneke is kwaliteitscoördinator bij een Nederlandse energieleverancier. Zeer betrokken als zij is, ligt de huidige energiecrisis haar na aan het hart. Op een zeker moment krijgt Hanneke een innovatief idee. Zij ziet kansen om de aansluittijd op het energienetwerk aanzienlijk te verkorten. Een weeklang, werkt ze gedreven, dag en nacht, aan de procesoptimalisatie die de levertijd van het energienetwerkaansluiting, met twee weken verkort.
Op zekere dag gebeurt er iets ongewoons. Wanneer Hanneke enthousiast haar verbetervoorstel aan het managementteam presenteert, zijn er geen inhoudelijke vragen maar valt er een ijzige stilte als Hanneke als laatste woorden uitspreekt: “zijn er nog vragen?” Opeens galmt een harde knal door de MT-vergaderzaal. Hanneke’s leidinggevende, slaat met zijn vuist op de ronde notenhoten tafel en buldert: “alweer een procesoptimalisatie! Weet je wel hoeveel dat kost? Hoe haal je het in je hoofd om een half jaar na de dure verbouwing weer iets te willen veranderen. Wat er ook gebeurt: dit gaat niet door!”
Hanneke loopt rood aan maar weet zich uitwendig kalm te houden. Inwendig kookt zij en haar binnenste trilt.
De CEO wil haar motivatie horen, maar Hanneke blokkeert en komt niet uit haar woorden. “Zie je wel”, zegt haar leidinggevende met rollende ogen, “je denkt wel dat je slim bent, maar nu sta je met een mond vol tanden.” Die opmerking is de druppel die Hanneke’s emmer doet overlopen.
Trillend van woede roept zij met luide stem dat zij zich voor de groep te kijk gezet voelt. “Ik heb het plan met je doorgesproken, je vond het een goed idee en nu val jij mij, zonder relevante argumentatie, en publiek af!”
Hanneke praat razendsnel en probeert nog een keer, vol vuur, haar leidinggevende te overtuigen van de winst die haar project op kan leveren.
“Ik heb de afgelopen tijd dag en nacht aan dit project gewerkt. Dit plan bespaart ons duizenden euro’s, het bevordert de klanttevredenheid en werkt mee aan een duurzame oplossing voor de klimaatproblematiek. Ik geloof erin en als dit niet doorgaat, neem ik ontslag!” Hanneke veegt het zweet van haar voorhoofd, loopt stampend weg en slaat met een luide knal de deur van de vergaderkamer dicht. Het is duidelijk dat haar intense emoties alles overheersen.
Emotionele intensiteit wordt gedefinieerd als het hebben van emotionele reacties die sterker, frequenter, langduriger en complexer zijn dan een niet hoogbegaafd persoon zou ervaren. Onderzoekers suggereren dat deze verschillen verband houden met neurologische verschillen. Maar ook een verhoogde werking van het limbisch systeem laat zien dat meer neurologische functies van hoogbegaafden met emotionele inhoud zijn beladen. In het blog emotioneel intens wordt dit verder uitgediept.
Hanneke reageert overstuur en vanuit haar intense gevoelsleven. Haar intensiteit zie je in twee dingen terug. Ten eerste haalt zij uit, met verrassend intense emotionaliteit. Ten tweede gaat zij de strijd aan door zich cognitief opnieuw te verbinden aan haar voorstel voor het verkorten van de aansluittijd op het energienetwerk.
Onbewust doet zij dit om zichzelf te beschermen tegen intenste emoties en afwijzingsgevoelens. Mogelijk is er ook sprake van rejection sensivity. Daar lees je meer over in dit blog over rejection sensitivity.
Ieder mens drukt zijn gevoelens anders uit. Dit zie ik ook in mijn praktijk. Veel mensen die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid, kampen met overweldigende gevoelens en weten deze moeilijk een plekje te geven.
De ervaringsgerichte oefeningen van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) leveren een grote bijdrage aan inzicht in gevoelens en het kunnen plaatsen en hanteren van de gevoelens. Daarnaast is de kennis vanuit de Polyvagaaltheorie over ons zenuwstelsel en hoe dat ons gevoel beïnvloedt en hoe we dat kunnen reguleren een waardevolle aanvulling in de begeleiding. Je leest hier alles over, specifiek in relatie tot hoogbegaafdheid in mijn boek Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid.
Wat mijn cliënten en mij blij maakt en zingeving geeft zijn mijn op de persoon toegespitste adviezen over het omgaan met overgevoeligheden. Ze leveren veel zelfkennis en zelfinzicht op, wat leidt tot liefdevolle zelfacceptatie en zelfwaardering.
In de begeleiding van emotionele intensiteit is enige verduidelijking nodig om iemand goed op weg te helpen zodat hij het hanteerbaar kan houden. Het komt namelijk vaak voor dat iemand die in therapie is zegt: “Ik wil niet meer boos zijn.” Hoewel bewonderenswaardig op het eerste gezicht, is dit doel onmogelijk. Zelfs als het mogelijk was om woede “uit te schakelen”, zijn er momenten en plaatsen in het leven waar woede gepast is, zelfs functioneel.
Wat mensen echt willen, is het vermogen om hun woede te volgen, zowel in termen van hoe als hoe vaak het zich manifesteert. Dit geldt ook voor mensen die cognitief rigide zijn.
Mensen die zich herkennen in persoonskenmerken van hoogbegaafdheid hebben vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel.
Dit rechtvaardigheidsgevoel speelt op wanneer zij denken te voelen dat er iets niet klopt. Zij zijn vaak van hun gelijk overtuigd wanneer er meningsverschillen zijn, dan kunnen ze zomaar zeggen: “Ik wil gewoon dat iedereen het met me eens is en/ of minder dom is.”
Er zijn tools om je emoties te beheren en andere mensen op een sociale manier te tolereren.
Stel je voor dat iemand emotioneel overstuur is. Die persoon spreekt waarschijnlijk snel en luid en heeft een boze gezichtsuitdrukking. Zijn lichaam is gespannen en geagiteerd en misschien ademt hij hard of zweet hij. De eerst strategie is de intense emoties over te laten waaien, zie het maar als een onweersbui.
Onweersbuien zijn groot, intens en kunnen behoorlijk eng zijn; het goede nieuws is dat ze niet eeuwig duren. Zorgt boos worden op een onweersbui ervoor dat het sneller verdwijnt? Nee, en als je probeert om door te gaan met je plannen ondanks de stormwaarschuwingen, kun je gewond raken. Als je accepteert dat je plannen in de wacht staan totdat de storm zijn beloop heeft gehad, dan is iedereen op de lange termijn veiliger.
Geef er korte tijd aandacht aan. Langdurige aandacht kan de grote emoties versterken en verdere uitbarstingen aanwakkeren.
Het is van belang om eerst te kalmeren, dat kan met een diepe ademhaling. Een llangzame, diepe, diafragmatische ademhalingen informeert het lichaam, met name het parasympathische zenuwstelsel, dat de onmiddellijke dreiging is voorbij en het lichaam kan terugkeren naar zijn rusttoestand.
Diep ademhalen past niet bij iedereen. Daarom geef ik hieronder ook enkele andere fysiologische regulerende strategieën. Deze omvatten: aandachtig aanwezig zijn, zoals:
Het is de moeite waard om deze verschillende strategieën als hoogbegaafde te verkennen om te ervaren wat het beste voelt. Op deze manier vergroot je de kans dat je deze vaardigheden duurzaam duurzaam blijft gebruiken.
Wanneer je erg emotioneel bent, is het moeilijk om bewuste en verstandige keuzes te maken. Het is eerst zaak om jou intense reacties te reguleren. En wanneer jouwe intens emotionele reacties zijn gekalmeerd, helpt het om de hogere orde denkprocessen erbij te betrekken zodat je het proces van regulatie kunt gaan voortzetten.
Bovenstaande strategieën geven hormonen in het lichaam vrij die de zelfregulatie vergemakkelijken en zijn van vitaal belang voor de hogere orde denkprocessen, inclusief toegang tot copingvaardigheden.
Om te oefenen met emotieregulatie geef ik je hieronder een paar vragen die je denkproces beïnvloeden. Je betrekt bij het denkproces een ander perspectief en bekijkt het geheel vanuit een andere context. Dit kan wat ongrijpbaar lijken, maar het zijn cognitieve strategieën die bewezen effectief zijn voor het voor het omgaan met emotionele intensiteit.
Je kunt je de volgende vragen stellen en beoordelen wat er gebeurde waardoor je zo emotioneel intens reageerde. Zet dit weg op een schaal van 1-10.
Ook al is dat soms moeilijk te omschrijven: het helpt om de cognitieve controle te herwinnen.
Wil jij weten hoe jij scoort op emotionele intensiteit en wil je tips krijgen hoe je hiermee om kunt gaan? Maak een kennismakingsafspraak.
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.