Heeft niemand je nog kunnen helpen om te vinden wat het is? Lees dan even verder. Misschien is er wel sprake van existentiële depressie en hoogbegaafdheid.
Nieuwsgierigheid en hoop zijn gerelateerd aan optimisme en idealisme. Ieder mens kent een diepgewortelde hoop. Vooral kinderen en jongeren hebben grote dromen, passies en idealen.
Hoogbegaafde mensen kunnen over het algemeen dieper dan anderen nadenken over de essentie van het leven. Wanneer door de jaren heen je idealisme wordt bekritiseerd, er wordt sarcastisch over gedaan of op verschillende manieren belachelijk gemaakt, moet je toch behoorlijk veerkrachtig zijn om dit te kunnen doorstaan en om niet in een existentiële depressie te verzinken.
Mensen met hoogbegaafdheidskenmerken hebben vragen als:
Het gemis van mensen om je heen met wie je diepe gesprekken hebt voelt verschrikkelijk alleen en eenzaam.
Het is de mismatch ervaring die je veerkracht breekt en je kwetsbaar en depressief maakt. De existentiële depressie leidt tot een verschrikkelijk zwaar gevoel alsof het té moeilijk, zo niet onmogelijk is om antwoorden op deze vragen te vinden. Dit kan tot intense teleurstelling leiden.
Ondanks de grote denkcapaciteit van mensen met hoogbegaafdheidskenmerken zijn we als mens gelimiteerd in hoe we de wereld kunnen doorgronden en in het denken over hoe het wereldwijde grote geheel in elkaar zit.
Wanneer je nog weinig inzicht hebt in psychologische, existentiële en wereldwijde vraagstukken kun je jezelf moeilijker voorstellen hoe dingen zich tot elkaar verhouden. Als je wat ouder bent en je hebt wel meer meegekregen van genoemde fenomenen, dan nog kan je -doordat jij je van jongs af aan al zo vervreemd van de wereld hebt gevoeld- het gevoel krijgen dat je het allemaal niet begrijpt en dat niemand jou begrijpt. Deze mismatch ervaring maakt je kwetsbaar.
Wanneer je, zoals sommige emotioneel intense mensen een extreem intense bewogenheid hebt bij de mensheid, kunnen je idealen je kwetsbaar maken. Je kan overspoeld raken door alles wat je ervaart en de continue afweging van: wat is van mij en wat is van de ander? Lees ook eens het blog over emotionele intensiteit.
Je herkent het vast dat je idealen en compassie zo intens en diepgaand zijn dat je er soms dood- en doodmoe van wordt. Het put je uit, soms zelfs tot een burn-out of suïcidale gedachten. Heb je suïcidale gedachten? Neem contact op met zelfmoordpreventie 113 daar staan professionele hulpverleners voor je klaar.
Veel filosofen hebben nagedacht over existentiële vragen. De Deense Søren Kierkegaard (1813 – 1855) was zo’n wijze filosoof die intens diepgaande uitspraken over existentiële vragen deed. Volgens Søren Kierkegaard wordt de waarde van het menselijke bestaan bepaald door de specifieke manier van leven, door de specifieke wijze van existeren. Dit vraagt een aanpak die gericht is op de meer complexe aspecten van de menselijke conditie.
Daarom voel ik me rijk en ben ik dankbaar dat ik mag werken met de nieuwere vormen van Positieve cognitieve gedragstherapie, waaronder de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en de polyvagaaltheorie. Deze nieuwe therapieën houden zich structureel bezig met kwesties die historisch gezien meer in overeenstemming zijn met humanistische, existentiële, analytische of systeemgerichte benaderingen. Want wanneer je uitvalt is het van cruciaal belang dat je voelt welke waarden geraakt worden en dat je je leven daarnaar in kan richten.
In het blog ‘Meer risico bij hoogbegaafdheid op existentiële crisis‘ lees je meer over risico’s op crises die hoogbegaafden kunnen lopen. Let wel: kunnen lopen. Lang niet iedereen met kenmerken van hoogbegaafdheid loopt risico op een existentiële crisis.
Omdat er een relatie is tussen hoogbegaafdheid en eetstoornissen, en dit bij weinig mensen bekend is, licht ik dit onderwerp er even uit. Er is literatuur (al is het niet veel) die beschrijft dat een eetstoornis gerelateerd is aan een bovengemiddelde IQ score. Met name de eetstoornissen anorexia nervosa en boulimia nervosa zijn het gevolg van:
Deze eetstoornissen hebben een van de hoogste sterftecijfers van alle psychiatrische stoornissen.
Het is essentieel dat hulpverleners op de hoogte zijn van een mogelijke relatie tussen hoogbegaafdheid en anorexia nervosa en boulimia nervosa en de verschillen in oorzaken van anorexia nervosa en boulimia nervosa begrijpen. De relatie ligt er vooral bij uitzonderlijk hoogbegaafde meisjes met anorexia. Het helpt hen als zij zichzelf in relatie tot hoogbegaafdheid beter begrijpen. Zonder goed begrip van de oorzakelijke verschillen worden door hulpverleners misdiagnoses gesteld of worden dubbeldiagnoses gemist.
Hieronder vind je de video die ik over existentiële depressie opnam.
Kinderen, adolescenten en volwassen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid hebben diepgaande ervaringen als:
Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.
Søren Kierkegaard
Søren Kierkegaard pleit ervoor dat de mens moet leren om zijn eigen leven te leiden. Echt leven in de zin van ‘je eigen leven leiden’, doe je volgens Kierkegaard pas wanneer je in concrete situaties je eigen keuzes maakt, waarbij je je niets aantrekt van de massa. Een mens is ook in staat dat ‘leven in vrijheid’ te leren, waarbij hij volgens Kierkegaard de volgende drie stadia doorloopt.
Veel mensen met hoogbegaafdheidskenmerken ervaren van kinds af aan dat ze niet synchroon (asynchroon) lopen met hun leeftijdsgenoten en ook niet met zichzelf. Hoogbegaafdheid kent een asynchrone ontwikkeling waarin geavanceerde cognitieve vaardigheden en verhoogde intensiteit gecombineerd worden om intense innerlijke ervaringen en bewustzijn te creëren die kwalitatief afwijken van de norm.
Het unieke van hoogbegaafden maakt hen bijzonder kwetsbaar en vereist aanpassingen in opvoeding, onderwijs en begeleiding zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Wanneer dit uitblijft ontstaat een intens ervaren mismatch gevoel wat kan leiden tot existentiële depressie.
Misschien wil je ontsnappen aan de existentiële depressie en heb je geprobeerd je leven anders in te richten, maar val je steeds weer terug in je oude vertrouwde gedachten. Dan is het tijd om het leven achterwaarts te begrijpen zoals de Deense filosoof Søren Kierkegaard zo mooi omschreef. In mijn boek: Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid schrijf ik ook over existentiële depressie en in het addendum met de theoretische verdieping ga ik op sommige onderwerpen -waaronder existentiële depressie- veel dieper in.
Mensen zeggen wel eens: ‘ik wilde dat ik toen wist wat ik nu weet’, maar je krijgt vaak de antwoorden als je iets meemaakt en doorleeft. Je leeft het leven voorwaarts terwijl je het achterwaarts begrijpt. Ervaringen uit het verleden verwerk je in het hier en nu.
Persoonlijke ontwikkeling omvat het intellectuele vermogen om te presteren. Hoogbegaafde mensen hebben diepe levensvragen die gaan over je innerlijke kompas en wat jij belangrijk vindt. Dat vraagt om het maken van gemotiveerde en intrinsieke keuzes om bij te dragen aan een betekenisvol leven en het grote geheel. Overal waar ontwikkeling plaats vindt, zijn kansen om creatief je eigen leven te leven.
Om te kunnen presteren is veerkracht nodig. Ik ben niet deskundig om mensen te begeleiden die diep in de put zitten of degenen met een diagnose die door de GGZ is gesteld (denk aan borderliner, suïcidaal, dissociatie, OCD, depressie, ontwijkende of andere persoonlijkheidsstoornissen, enz.). Als jij tot voornoemde groep behoort verwijs ik je graag door naar andere hulpverleners. Op deze FAQ pagina vind je ook hulpverleners die in de psychiatrie werken.
Ik geef je handvaten in mijn boek “Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid”. Daar schrijf ik uitgebreid over existentiële depressie en in het addendum met de verdieping in het boek schrijf ik over veel thema’s die wezenlijk bijdragen aan zingeving in het hoogbegaafde leven.
Hier vind je inkijkexemplaren van het boek en het addendum.
Als je tot mijn dooelgroep hoogbegaafde 37+’ers behoort -en een andere coachvraag dan existentiële depressie hebt- kan je contact opnemen voor een kennismakingsgesprek.
Harris, R. (2022). TF-ACT in de praktijk. Trauma-focused acceptatie- en commitmenttherapie.
Hayes, S. C., Ciarrochi, J., Hofmann, S. G., Chin, F., & Sahdra, B. (2022). Evolving an idionomic approach to processes of change: Towards a unified personalized science of human improvement. In Behaviour Research and Therapy (Vol. 156). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.brat.2022.104155
Vötter, B., & Schnell, T. (2019). Cross-lagged analyses between life meaning, self-compassion, and subjective well-being among gifted adults. Mindfulness, 10(7), 1294–1303. https://doi.org/10.1007/s12671-018-1078-x
Webb. James T. (2013). Searching for meaning (Vol. 226). Great Potential Press, Inc.
Witzoreck, K. (2009). Kopstukken filosofie: Sören Kierkegaard. Kierkegaard: Vijfde Lezing. https://www.sorenkierkegaard.nl/artikelen/Nederlands/46.%20Witzoreck_Kierkegaard_vijfde_lezing.pdf
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.