Vijf soorten coaches, hoe hoogbegaafden er vier kunnen saboteren en hoe dat werkt

Larinda ACT traject TMA gesprek coach hoogbegaafdheid

Bestand zijn tegen intelligente en sensitieve kritiek en een hoge mate van autonomie van hoogbegaafde volwassenen lukt niet elke coach. Sommige hoogbegaafden saboteren, provoceren of nemen bewust of onbewust het gesprek over.

Welke coach prikt daar doorheen, is er tegen bestand en kan goed met hoogbegaafden samenwerken? Hoe dit coachproces werkt en wat specifiek hoogbegaafd gedrag met de coach doet lees je in dit blog.

Nb. Voor coach kan ook hulpverlener, psycholoog of therapeut worden gelezen.
Voor het gemak gebruik ik de mannelijke vorm van coach in dit blog.
Elke hoogbegaafde volwassene is uniek. Voorbeelden zijn fictief en generaliserend, doch niet ongegrond.

Een hoogbegaafden coach dient zelfkennis en reflectievermogen te bezitten

Als het goed is kent de coach zichzelf, weet hij wat hij te bieden heeft en verwijst hij door als een hulpvraag buiten zijn expertise ligt.

Wanneer ik een hulpvraag krijg die expliciete expertise vraagt welke ik niet kan bieden, verwijs ik door naar een gespecialiseerde psycholoog, contextueel hulpverlener of therapeut die ook met hoogbegaafdheid bekend is.

Ik doe cliënten tekort wanneer ik met ernstig psychiatrische problematiek of bijvoorbeeld PTTS aan de slag ga.

Er zijn coaches die beslist niet met hoogbegaafde volwassenen willen/ kunnen werken. Zij raken ontmoedigd, geïrriteerd, overbetrokken of ze worden onzeker. Maar wat is dan wel een passende coach voor hoogbegaafden? Lees snel verder!

Vijf soorten hoogbegaafdheid coaches

Elke coach, psycholoog, hulpverlener, therapeut of begeleider reageert verschillend op hoogbegaafdheid. Ik onderscheid vijf coaches. 

  • de onzekere coach
  • de geïrriteerde coach
  • de ontmoedigde coach
  • de overbetrokken coach 
  • de zelfbewuste coach

De hulpvraag voor een coach bij hoogbegaafdheid

Een hoogbegaafde volwassene komt met een hulpvraag bij een coach.

  • Hij denkt: ‘ik ben slim, autonoom en snel, niemand maakt mij wat’.
  • Hij voelt zich opgewonden of ervaart juist stress of faalangst.
  • In het coachproces bedenkt de cliënt bij reflectieve vragen van de coach, creatieve oplossingen en wil snel weer verder.
  • Dat hij op deze manier zijn coachdoelen niet behaalt, boeit hem op dat moment minder.

Jaren geleden coachte ik een hoogbegaafde jongedame. Zij zei: “teken maar op een whiteboard uit hoe hoogbegaafdheid werkt en ik los het op.” Al snel kwam ze er achter dat haar knelpunten niet zo snel op te lossen waren. In coachgesprekken met hoogbegaafden komen toch vaak allerlei mooi en moeilijke gebeurtenissen uit het verleden naar voren.

Coaches kunnen op verschillende manieren reageren op het gedrag van hoogbegaafde volwassenen.

Hieronder schets ik een aantal situaties.

De onzekere hoogbegaafden coach

De onzekere coach gaat met de hoogbegaafde volwassene in gesprek en denkt:

  • die is snel, ik kan niet tegen de intelligentie op.
  • Hij denkt te snel voor mij, dat kan ik nooit bijhouden. 
  • Bovendien zijn de problemen erg complex. 

De coachgesprekken stagneren omdat de coach geen tegenwicht kan bieden. De coach wordt onzeker en gaat mee in het gedrag van de cliënt. De coach kan ook vermijdend gedrag vertonen en om te pleasen meegaande en vriendelijke uitspraken doen. 

De cliënt voelt zich gewaardeerd en geaccepteerd, maar krijgt ook minder opbouwende feedback van de coach. Door de ervaren waardering, krijgt de coach ook waardering terug en ontstaat een vicieuze cirkel. De therapie gaat stagneren door wederzijdse bekrachtiging. 

De cliënt ervaart geen voldoening van de coaching. Hij voelt zich toch niet écht gehoord en op den duur voeren onbegrip, frustratie en stress de boventoon. Hij wordt ongeduldig en verbreekt de samenwerking met de coach.

Regelmatig spreek ik hoogbegaafde volwassenen die wel vier coaches, therapeuten en psychologen hebben bezocht en daar gefrustreerd over zijn. Niemand kon de vinger op de juiste plek leggen. Daarom vragen zij mij om hen de spiegel voor te houden. 

Begrip voor hoogbegaafde volwassenen

Een cliënt met kenmerken van hoogbegaafdheid stelde de volgende hulpvraag aan zijn huisarts: “ik stop met al die hulpverleners waar u mij naar toe stuurt. Een gewone coach, uw praktijkondersteuner, ja zelfs de psycholoog begrijpt mij niet. Ik wil nu eens een echt goede gesprekspartner die mij begrijpt, aan het denken zet en waar ik verder mee kom.”
En zo komt hij bij mij terecht. Het feit dat mijn diensten niet door de zorgverzekering werden betaald maakt hem niet uit. Hij investeert graag in het begrijpen van zichzelf wat rust en zingeving oplevert.

Hij was blij met mijn tip om de werkgever te vragen een bijdrage in het hoogbegaafdheid coachtraject te doen. De werkgever betaalde 75 procent van het coachtraject.

De geïrriteerde coach voor hoogbegaafden

Wanneer een hoogbegaafde volwassene zichzelf als een uitzondering, raar en buitenstaander ziet, ervaart hij veel faalangst, frustratie en stress. In een gesprek met een coach die zich snel irriteert, gaat de hoogbegaafde zijn voorkeursgedrag vertonen en bedenkt creatief allerlei oplossingen waarmee hij tegen de coach ingaat. Er volgt een wederzijdse uitwisseling van kritiek op elkaar. 

De coach denkt:

  • wat een eigenwijze wijsneus, hij weet alles beter. 
  • Op deze manier jaagt hij ook zijn eigen omgeving tegen zich in het harnas.
  • Ik ga die narcistische persoonlijkheid eens een toontje lager laten zingen

De hoogbegaafde voelt deze gedachten en ziet in de non-verbale communicatie de irritatie van de coach. Hij wordt ongeduldig, raakt gefrustreerd en voelt zich afgewezen. De coachrelatie gaat teniet en de coaching stopt. De cliënt heeft opnieuw niets bereikt met dit coachtraject. 

Welke coaching sterke hoogbegaafde volwassenen nodig hebben

Kortgeleden maakte ik kennis met een potentiële hoogbegaafde cliënt. Hij vroeg mij wat ik hem zou kunnen bieden. 

Mijn tegenvraag was: wat heb jij nodig? Hij zei: “ik heb iemand nodig die sterker is dan ik, die mij kan kaderen en de les kan lezen.” 

Ik vroeg hem: “ben ik degene die dat volgens jou zou kunnen?” Hij antwoordde: “ik zie in jou een sterke vrouw, jij kunt mij reflecteren en figuurlijk een mentale draai om mijn oren geven. Dat heb ik nodig, iemand die sterker is dan ik.”

hoogbegaafdheid coach

De ontmoedigde hoogbegaafden coach

Een coach die zich door autonoom, snel en ongewoon gedrag laat ontmoedigen wil zich het liefst terugtrekken. De hoogbegaafde merkt dit en ervaart een intense opwinding en gaat gedreven in op de vragen die de coach stelt. 

De coach denkt:

  • ‘wat een slimme knappe man/ vrouw. 
  • Maar hij schept problemen waar die niet zijn. 
  • Daar kan ik niet tegenop en ik kom er nooit doorheen’. 

De coach raakt ontmoedigd, haakt af en wil het liefst zo snel mogelijk weg van de hoogbegaafde cliënt.

De hoogbegaafde cliënt ervaart geen waardering en acceptatie. Doch ook geen kritische feedback. Zowel de coach als de cliënt ervaren alleen maar nadelen van deze relatie en de coaching stagneert.

Door de jaren heen heb ik geleerd dat een open communicatie het beste werkt in een coach relatie. 

Wederzijds open en eerlijk bespreken wat je ziet, hoort, voelt en denkt. Daarna benoemen waar je op hoopt en wat beter kan, werkt zuiverend en helend.
De therapeutisch (coach)relatie verdiept zich en mondt uit in een waardevolle professionele relatie waar respect en persoonlijke groei centraal staat.

De therapeutische relatie is van groot belang bij op ‘change’ gerichte ‘counseling’. De coach dient gericht gebruik te maken van wetenschappelijke kennis.

Pfeiffer (2021)

De overbetrokken hoogbegaafden coach

Een overbetrokken coach wordt erg meegaand bij een autonome, snelle, slimme hoogbegaafde volwassene. Hij denkt:

  • wat een briljante man/ vrouw.
  • Wat jammer van al zijn talenten.
  • Er zou veel meer uit kunnen komen.
  • Ik ga hem helpen.

De overbetrokken coach gaat extra zijn best doen. Gaat pappen en nathouden en gaat volledig mee in de zelfingenomen belevingswereld van de hoogbegaafde. De hoogbegaafde cliënt ervaart acceptatie en waardering.

Meelopen op iemands levensweg

Kortgeleden zei een client: “ik wil graag dat je mij spiegelt, inzichten geeft en kadert.” Je hoeft mijn weg niet uit te stippelen, maar loop maar een stukje mee.

Van dit soort opmerkingen word ik blij. Want het is een van mijn grootste talenten om uit te gaan van de verantwoordelijkheid van de ander en deze te laten waar ze hoort. Ik ga van nature uit van eigen regie en autonomie. 

Een van mijn bekende uitspraken in coachgesprekken is: “de antwoorden zitten in jezelf, je hebt alleen iemand nodig die jou de juiste vragen op het juiste moment stelt.” 

Door de cliënt, door gebruik te maken van mijn analytisch vermogen en sensitiviteit, verhelderende vragen te stellen, reflecteert deze op zijn gedrag en gaat hij concrete stappen zetten, op weg naar een zelfbewuste toekomst.

De zelfbewuste hoogbegaafdheid coach

Een coach die hoogbegaafdheid kent, die hoogbegaafdheid boeiend maar niet bedreigend vindt, is een gelijkwaardige gesprekspartner voor hoogbegaafde volwassenen. 

Daarnaast is het van belang dat de coach de reikwijdte en diepte van hoogbegaafdheid kent en daar op een sensitieve manier op in weet te spelen.

Tegelijkertijd moet hij ook in staat zijn tegenspel te geven op intellectueel en emotioneel gebied, maar hij moet de cliënt niet willen overtreffen.

De coach moet bestand zijn tegen intelligente en sensitieve kritiek met een hoge autonomie van de ander. Door empathische confrontatie in te zetten bij bepaald gedrag en aan te sluiten bij het voorkeursgedrag van de hoogbegaafde ontstaat een werkbare en gelijkwaardige coachrelatie.

Van deze visie en werkwijze word ik ontzettend blij en daar kan ik mij 100% in geven. Hierdoor houdt de hoogbegaafde volwassene ook volledig eigenaarschap over zijn eigen leven en gaat hij tegelijkertijd stappen richting een positieve toekomst zetten.

Vijf soorten coaches voor hoogbegaafden

Nu je weet welke vijf soorten coaches er zijn en hoe je er vier kunt saboteren, kan je bewust kiezen.

Je hebt al een en ander over mijn visie en aanpak gelezen. Heb je interesse in coaching en wil je met mij kennismaken?

Ik bied een kosteloze kennismaking aan om van beide kanten te ervaren of er een professionele klik is, om de hulpvraag te verhelderen en om te ontdekken of mijn dienstenaanbod past.

Tips over hoogbegaafdheid voor coaches, psychologen en therapeuten

Misschien lees jij als hulpverlener, coach, psycholoog of therapeut dit blog en vraag jij je af waarom een hoogbegaafde volwassene zich op een bepaalde manier gedraagt. Wellicht vraag jij jezelf ook af wat jij anders kunt doen.

  • De oorzaak van uitgebreid spreken ligt vaak in perfectionisme of de neiging tot volledigheid.
  • Weet ook dat hoogbegaafden autonoom zijn en veelal een aversie tegen rollenspellen en oefenopdrachten hebben.
  • Voor hoogbegaafde volwassenen is het helpend als zij op hetzelfde intellectuele niveau en dezelfde denksnelheid kunnen sparren.
  • Onderzoek wijst uit dat een optimale therapeutische alliantie, gecombineerd met kennis over hoogbegaafdheid het beste resultaat voor de hoogbegaafde hulpvrager oplevert.
  • De meeste hoogbegaafde volwassenen zijn autodidactisch en komen verder door bewustwording.
  • Korte snelle adviezen die niet wetenschappelijk zijn onderbouwd werken niet bij hoogbegaafden.
  • Het proces dient ook aandacht te krijgen, hoe graag de hoogbegaafde volwassene ook verder zou willen.

Hoe vind ik een goede hoogbegaafdheid coach?

Praat over je gevoelens, gedachten en vermoedens over hoogbegaafdheid en vraag hulp aan deskundigen. Vind een hoogbegaafdheid coach voor volwassenen met wie je een klik ervaart, die de reikwijdte en diversiteit van hoogbegaafdheid aanvoelt en aankan en die zelf geen issues heeft.

Tussen de deskundigen is een groot verschil in ervaring en kennis op het gebied van hoogbegaafdheid bij volwassenen. 
Daarom is het raadzaam om navraag te doen naar de ervaring en kennis van de desbetreffende deskundige.

Moet een coach zelf hoogbegaafd zijn?

Mensen of collegecoaches stellen mij wel eens de vraag: “moet je zelf hoogbegaafd zijn om hoogbegaafde mensen te coachen?” Mijn antwoord is: het is niet verplicht, maar het verdient wel de voorkeur. Als een coach niet hoogbegaafd is, kan het voorkomen dat deze de snelheid en het complexe denken van de hoogbegaafde cliënt niet kan bijhouden. Dit complexe denken en snelle schakelen, op verschillende niveaus vind ik lastig uit te leggen. Maar het is zeer waardevol voor cliënten als zij zich op deze niveau’s ook aangevoeld en begrepen voelen.

Ik heb het in intervisie zien gebeuren dat collega coaches weten dat hoogbegaafde volwassenen snel en intens schakelen, en dat zij dit herkennen en gaan denken: “dit is dus het snelle denken”. In de verwerkingstijd dat dit bewustzijn ontstaat, is de hoogbegaafde al weer verder in het denkproces en kan de coach de cliënt kwijt zijn.

Ik ben ervan overtuigd dat een hoogbegaafdheidcoach voor hoogbegaafde volwassenen passende coachvaardigheden, ervaring en in het vakgebied hoogbegaafdheid gestudeerd moet hebben om hoogbegaafde volwassenen effectief te kunnen begeleiden.

Hier lees je alles over coaching bij hoogbegaafdheid op het werk.

Dit blog is geïnspireerd door het lezen van het Praktijkboek hoogbegaafdheid in psychotherapie (Sprey, 2020).

Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe? 

error: Helaas, je kunt deze tekst niet kopiëren

Wacht even! Ik heb nog wat voor je

Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid Larinda Bok

Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.