Menu
Hoewel specifiek onderzoeksgegevens nog ontbreken is er wel enige validiteit voor de hypothese die hoogbegaafdheid in verband brengt met allergie en immuunproblemen. Als we de overgevoeligheden die door de theorieën van Dąbrowski worden verklaard in ogenschouw nemen zien we bij mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid veel overgevoeligheden.
Om meer bekendheid te geven aan de relatie tussen allergieën en hoogsensitieve hoogbegaafde mensen deed ik in de Radboud Universiteitsbibliotheek en op medische platforms onderzoek naar bestaande literatuur over de relatie tussen hoogbegaafdheid en allergieën. Ook las ik het boek Misdiagnose en dubbeldiagnose bij hoogbegaafdheid van Webb et al. (2020).
In dit blog deel ik hier de belangrijkste inzichten over de relatie tussen hoogbegaafdheid en allergieën.
Het brein blijkt met elke ontdekking nog complexer te zijn dan we al dachten. Wat hierna wordt beschreven is het resultaat van gedegen onderzoek. Het kan over enkele jaren blijken dat we de conclusies die we nu aan wetenschappelijke inzichten verbinden genuanceerd moeten worden.
Webb et.al (2020) hebben veel literatuur over hersenen, darmen, allergieën, astma en reactieve hypoglykemie/ tijdelijk glucosetekort bestudeerd. Zij wijden hier in het boek ‘Misdiagnose en dubbeldiagnoses bij hoogbegaafdheid’ een heel hoofdstuk aan.
Veel wat zij schrijven is gerelateerd aan een subgroep van de hoogbegaafde mensen, de hoogsensitieve mensen.
Van Hoof, van de Ven en van Weerdenburg voerden in 2016 een onderzoek uit naar de relatie tussen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid bij werkende hoogbegaafde volwassenen in Nederland en Vlaanderen. Zij stellen dat 87% van deze doelgroep hoogsensitief is. Als we dit tot ons door laten dringen, is het aan alle hoogbegaafde mensen aan te bevelen, bij allergische klachten de link te leggen naar een mogelijke relatie tussen hoogbegaafdheid, hoogsensitiviteit en allergieën. Ik beveel het van harte aan om dit ook mee te nemen bij toekomstige diagnostische onderzoeken die je mogelijk ondergaat.
Er is weinig bekend over hoe allergieën en andere auto-immuunreacties zich bij mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid uiten. En er zijn ook verschillende theorieën over.
Echter, al vele jaren valt het onderzoekers op dat een clustering van allergieën, astma en auto-immuunziekten bij hoogbegaafde mensen vaker voorkomt.
In wetenschappelijk onderzoek valt ook op dat er bij mensen die hoogbegaafd zijn op visueel-ruimtelijk of muzikaal vlak, onevenredig vaak sprake was van stoornissen zoals allergieën, astma, colitis en myasthenia gravis. (Colitis is een ontsteking van de dikke darm. Myasthenia gravis is een ziekte die wordt gekenmerkt door spierzwakte in de oogleden of andere delen van het gezicht, de tong of de nek).
Het is nog onduidelijk of hoogbegaafden daadwerkelijk vatbaarder zijn voor allergieën en auto-immuunziekten of alleen maar gevoeliger zijn voor de symptomen.
Ongeveer 20% van de bevolking is een hoogsensitief persoon (HSP) en herkent zich in deze HSP kenmerken. Zij staan (onbewust) extra open voor prikkels en voor stoffen.
Het zenuwstelsel van HSP’s is anders vormgegeven dan van niet hoogbegaafde en hoogsensitieve mensen. Het hoogsensitieve brein registreert meer stimuli en subtiele details die anderen ontgaan. Denk aan waarnemingen via de zintuigen, opmerken van emotionele signalen en nuances in een omgeving.
Emotionele stimuli worden ook sterker opgemerkt wat leidt tot intensere emoties. Dat wat veel andere mensen niet waarnemen is voor HSP’s wel waarneembaar. Ook al zijn zij zich er niet altijd van bewust, zij voelen als het ware beter.
Onderstaand voorbeeld laat zien dat het gevoel door de ratio naar de achtergrond gedrukt kan worden en er een verhoogde vatbaarheid voor allergische reacties op lichaamsvreemde stoffen ontstaat.
” Marianne, de 45-jarige basisschooldirecteur -afkomstig uit een boerenfamilie- heeft van jongs af aan meegekregen dat ze moest aanpakken en doorzetten. Kortgeleden kwam zij er achter dat zij meer voelt en aanvoelt dan anderen en dat haar allergieën wellicht daardoor ook te verklaren zijn. In haar werk kan Marianne alles goed verklaren, de beleidslijnen uitzetten, mooie toespraken voor de docenten en op voorlichtingsavonden houden. Dit alles doet ze enkel en alleen op doorzettingsvermogen. Ze houdt van haar werk, maar merkt ook dat het haar veel kost. Ze heeft bijna geen tijd voor een lunchpauze (nu is dat niet erg, want honger voelt ze bijna nooit…). En per nacht slaapt ze maximaal vijf uur omdat haar zenuwstelsel op scherp staat en de cortisol omhoog schiet als ze wakker wordt.
Wanneer Marianne thuis komt uit haar werk heeft ze eigenlijk tijd voor zichzelf nodig zodat ze bij kan komen van haar werk. Maar dat lukt bijna niet omdat ze, zodra ze thuis is, volledig in beslag wordt genomen door de activiteiten van haar kinderen en vergaderingen die buiten werktijd worden gepland.
Marianne heeft de laatste tijd meer en meer last van eczeem en heeft in haar hals een geïrriteerde huid door kledinglabels, omdat het haar aan tijd ontbreekt om ze uit de kleding te knippen. Zij is snel misselijk en moe na het eten van het fastfood dat ze vanwege haar tijd- en energietekort haar gezin voorzet.
Als ze per abuis een -andere dan ze gewoonlijk gebruikt- douchecrème gaat gebruiken, krijgt ze over heel haar lichaam jeuk en springen de tranen in haar ogen. Marianne wordt overweldigd, merkt dat er iets niet klopt en ervaart dat haar lichaam slimmer reageert dan haar brein. Het lichaam geeft aan dat Marianne meer naar haar lichaam en gevoelens moet luisteren en niet haar sterke brein haar leven moet laten bepalen. Maar…. hoe moet ze dat doen? Naar haar lichaam luisteren en gevoelens en emoties voelen? Marianne is het voelen verleerd en is zich niet bewust van hoe hoogsensitiviteit en haar verfijnd vormgegeven zenuwstelsel. Door de manier waarop ze voor haar zenuwstelsel zorgt, wordt zij overgevoelig.“
Het lijkt logisch dat overgevoelige mensen gevoeliger zijn voor bepaalde chemische stoffen. Overgevoelige mensen hebben mogelijk een lagere drempel voor het detecteren van en reageren op onbekende stoffen in voedingsmiddelen, wat kan resulteren in een sterkere reactie op lichaamseigen- of lichaamsvreemde zaken.
Soms zijn HSP’s ‘gewoon’ allergisch, voor alledaagse natuurlijke producten en stofjes, zoals die in aardbeien zitten. Anderen reageren opvallend heftig bij het gebruik van chemicaliën of chemische (niet biologische) producten. Hier zijn vaak speciale geur, smaak, kleurstoffen of conserveringsmiddelen aan toegevoegd, of zij reageren sterk op hormoonverstorende stoffen.
Het vraagt van hoogsensitieve mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid expliciete alertheid bij een bezoek aan de huisarts, een allergoloog, dermatoloog, MDL- specialist etc.. Allergieën worden niet over het hoofd gezien, maar er dient bij hoogbegaafde mensen wel een juiste dubbeldiagnose gesteld te worden.
Neem de kennis die je uit dit blog opdoet mee ter informatie van de arts.
TIP: geef de arts niet direct de papieren versie van dit blog, dit kan als betweterig opgevat worden. Noteer de belangrijkste inzichten voor jezelf en benoem eerst bij de arts dat je hebt gelezen dat er wetenschappelijk onderzoek bestaat naar de relatie tussen hoogbegaafdheid/ hoogsensitiviteit en allergieën. Benoem ook wat in jouw situatie van toepassing is. Wanneer de arts meer wil weten kan je hem de link van dit blog geven. De arts mag mij ook altijd bellen. Tel. +316 14 35 45 80.
Doordat mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid een sterke ratio hebben kunnen zij op denkcapaciteit een heel eind komen en overleven. We zien dit in de casus van Marianne. Echter, het zenuwstelsel kan zo overbelast raken, dat de ratio gaat overheersen en het lichaam geen gevoelens meer signaleert en wil wegvluchten of zich klaarmaakt om te gaan vechten. Het kan ook zijn dat de gevoelens -die diep van binnen wél aanwezig zijn- bevriezen, waardoor het lichaam verstijft. Deze reacties verzwakken het immuunsysteem waardoor schadelijke invloeden meer kans krijgen zich te ontwikkelen.
Wanneer hoogsensitieve mensen niet overprikkeld zijn, zullen ze eerder bepaalde signalen van overprikkeling of allergische reacties opmerken, wat ertoe kan leiden dat zij er op gefixeerd raken en veel last hebben van de symptomen.
In deze situaties is naast onderzoek naar het soort allergie en de behandeling, ook psycho-educatie in de vorm van Acceptance and Commitment Therapy of oefeningen vanuit de Polyvagaal theorie noodzakelijk om op een veilige, psychologisch flexibele manier om te leren gaan met de allergische verschijnselen.
Allergieën worden niet snel gemist bij hoogbegaafde mensen, maar denk aan de opmerking over het stellen van een dubbeldiagnose. Met name bij degenen die uitzonderlijk hoogbegaafd of zeer creatief zijn. Want volgens Webb et al. (2020) hebben zij meer kans dan anderen om aan een immuunstoornis zoals allergieën of astma te lijden.
Het gedrag als reactie op een allergie kan leiden tot snel afgeleid zijn, prikkelbaar, hyperactief, impulsief zijn of woedeaanvallen hebben. Kinderen met dit gedrag kunnen onterecht het label ADHD opgeplakt krijgen.
Een kind dat overgevoelig is voor tactiele stimulatie, kan gedrag vertonen zoals anderen wegduwen wanneer iemand te dichtbij komt of het wil bepaalde kleding niet dragen, wat als eigenwijs, autistisch of a- sociaal bestempeld kan worden.
Door een anders vormgegeven brein kunnen kinderen en volwassenen moeite hebben met het verwerken van intense en interne prikkels zoals emoties, emotieregulering of motivatie.
Sensorische overgevoeligheid zoals niet tegen harde geluiden kunnen of moeite hebben met stilzitten, kan zich uiten als grove motorische onhandigheden bij bijvoorbeeld hardlopen of het tonen van lichaamskracht of juist in de fijne motoriek zoals een slecht handschrift. Dit heeft niets met een psychiatrische aandoening te maken.
Woedeaanvallen of omgevingsstress kunnen enorm uitputtend zijn. Dit komt omdat de ontwikkeling van de executieve functies bij een hoogbegaafd kind (3- 9 jaar) meer tijd nodig heeft. Hoe ouder het kind, hoe hoe beter het sensorische verwerkingsmechanisme in de hersenen zich ontwikkelt. Echter ongebruikte executieve functies ontwikkelen zich niet, wat tot gedrag dat lijkt op ADHD gedrag kan leiden.
Hierover is meer te lezen in het blog ‘Hoogbegaafd? Test je executieve functies’.
Psychische stress heeft een diepgaand effect op het darmstelsel en immuunsysteem. Dit zou de connectie kunnen zijn tussen hoogbegaafdheid en darmaandoeningen. Mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid zijn vaak wat intenser, wat mogelijk van invloed is op verschillende delen van het zenuwstelsel en het hogere denkniveau.
Sommige mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid zijn vaak overgevoelig voor medicijnen (let op: narcotica zijn ook medicijnen!). Sommigen merken dat zij vrijwel ongevoelig zijn voor antihistaminica, terwijl anderen daar juist uitzonderlijk sterk op reageren en daar behoorlijk last van hebben. Daarom is extra zorgvuldigheid bij het voorschrijven van medicijnen noodzakelijk.
In januari 2024 werd een onderzoek naar medicijngevoeligheid en hoogsenstitiviteit gepubliceerd. Dit onderzoek toont aan dat een significante relatie is tussen hoogsensitiviteit en medicijngevoeligheid. In het blog medicijngevoeligheid bij hoogsensitiviteit lees je daar meer over.
Als verpleegkundige leerde ik meer over de ‘hygiënehypothese’. Deze stelt dat wanneer jonge kinderen niet worden blootgesteld aan bepaalde antigenen, denk aan stuifmeel, huisstofmijt enz. zij hier geen tolerantie voor ontwikkelen.
Onderzoek wijst uit dat kinderen die op boerderijen opgroeien in vergelijking met stadskinderen, over het algemeen een verminderd risico/ dan wel drie keer minder kans hebben om allergieën te ontwikkelen, vergeleken met beide stadskinderen (Graham-Rowe, 2011).
Medische onderzoeken kunnen vaak niet aantonen wat er verkeerd gaat en hoe correlaties zich verhouden. Vaak moet dit worden vastgesteld met een vergelijkingsmethode van vallen en opstaan. En helaas ben je als hoogbegaafde volwassene vaak een studieobject, vooral in de individuele geneeskunde.
Hieronder vind je een video met informatie over hoogbegaafdheid en allergieën.
Het is zeer zinvol mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid voorlichting te geven over het verband tussen hun allergieën en hoogbegaafdheid. Veel hoogbegaafden voelen zich van jongs af aan al anders dan andere mensen. Hun idealisme, intensiteit overgevoeligheid kan hen het gevoel geven dat er fundamenteel iets mis met hen is en als het verband tussen hoogbegaafdheid en hun allergie daar ook nog bij komt kan de asynchronie met de wereld om hen heen nog groter worden.
Uitleg geven over de verbanden tussen hoogbegaafdheid en allergieën kan hen gerust stellen. Die uitleg draagt ook bij aan adequatere behandeling. Want mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid zijn vaak consciëntieus als het gaat over meewerken aan een behandeling of het innemen van medicijnen wanneer zijn weten welk doel het dient.
Wanneer zij betrokken worden bij de behandeling nemen ze verantwoordelijkheid voor hun eigen behandeling.
Naast mijn verpleegkundige kennis over allergieën en de kennis over hoogbegaafdheid en de polyvagaaltheorie, ben ik ook ervaringsdeskundige op beide gebieden (en ook met tinnitus). Dit zorgt ervoor dat ik mensen beter kan begeleiden en hen aan kan voelen in wat zij meemaken en adequate interventies kan adviseren.
Lees in dit blog meer over tinnitus en hoogbegaafdheid.
Overigens komt in de Polyvagaal theorie naar voren dat er verband is tussen het brein en tinnitus. Ik zou wel eens onderzoek willen doen naar het verband tussen hoogbegaafdheid, hoogsensitiviteit en tinnitus. Want volgens mij reageert het hoogsensitieve brein, door het verfijnder vormgegeven zenuwstelsel, anders dan anders op de signalen die tinnitus veroorzaken. Heb je daar info over of heb je vragen over dit blog? Stel je vragen via het contactformulier.
Wil je hulp bij het leren omgaan met bovenstaande thema’s? Maak dan een kennismakingsafspraak.
Graham-Rowe, D. (2011). When allergies go west. Nature, 479, 2–4.
Van de Ven, R., van Weerdenburg, M., & van Hoof, E. (2016). Working with intensity; The relationship between giftedness and sensitivity in working adults in Flanders and the Netherlands. Unpublished manuscript. Retrieved from https://riannevdven.nl/publicaties/working-with-intensity/
Webb, J. T., Amend, E. R., Goerss, J., Webb, N. E., Kuzujanakis, M., Olenchak, F. R., & Beljan, P. (2020). Misdiagnose en dubbeldiagnose bij hoogbegaafdheid (E. Roelfsema & J. Steggerda, Eds.). Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum.
Dit artikel: RCCX Theory and Giftedness: A Promising New Line of Research geeft meer info en je vindt er doorkliklinks om dieper in de materie te duiken.
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.