Menu
Er zit zoveel in mij maar het komt er niet uit, het Dunning-Kruger effect speelt veel hoogbegaafde mensen parten. Met onderpresteren en onzekerheid als resultaat.
Regelmatig kom ik het tegen: hoogbegaafde volwassenen die bij tegenslag aan zichzelf gaan twijfelen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Ik maak een opsomming en licht er enkele toe:
Hieronder licht ik onderpresteren, zelfbeeld en onderschatting uit en het Dunning Kruger effect.
Het verschil waarop iemand zijn potentieel en prestatie waarneemt en de realiteit, wordt onderpresteren genoemd (Snyder & Adelson, 2017). Het verschil tussen potentie en prestatie is soms moeilijk te maken want potentie is niet zichtbaar. Maar wanneer iemand een TMA Talentenanalyse heeft gemaakt staat er zwart op wit welk talent van nature goed is aangelegd, waar veel groeimogelijkheden liggen en wat van nature minder goed is aangelegd en ook minder goed ontwikkeld.
Maar niet iedereen heeft goed zicht op wat hij kan en wat hij minder goed tot helemaal niet kan. In het talenten- en competentierapport wordt iemands potentie zichtbaar. Bij veel hoogbegaafde volwassenen zie ik enorm veel potentie, alleen….. besteden zij veel tijd aan zaken waar ze geen aanleg voor hebben en die hen veel energie kosten.
Hoe hoogbegaafde studenten en volwassenen kunnen denken over hun eigen succes of falen bepaalt welke vorderingen ze maken en wat ze bereiken. Het is aangetoond dat een academisch zelfconcept wordt gevormd door interne en externe referentiekaders of hun eigen invloedssfeer (Marsh, 1986).
Onderpresteren concentreert zich op één stukje van de puzzel: het oordelen over de eigen potentie en prestaties en onderschatten ervan. Iedereen kent wel iemand uit zijn (vroegere) klas die uitblonk in een bepaald gebied en vaak tienen haalde.
Hoogbegaafde volwassenen leggen zichzelf vaak tegen die meetlat en bepalen voor zichzelf dat zij niet slim zijn. (Lagere prestaties neerzetten kan ook allerlei andere oorzaken hebben. Denk aan moeite hebben met automatiseren (klik op de link om het blog te lezen).
Hoogbegaafde onderpresteerders kunnen nog steeds op een acceptabel niveau presteren, bijvoorbeeld op het klasgemiddelde (Rost & Hanses, 1997). Daardoor kunnen leerlingen en werknemers worden onderschat door docenten, werkgevers en ouders. Hoe intelligenter een leerling/ werknemer is, hoe kleiner de kans dat een bepaald niveau van gemeten onderpresteren wordt opgemerkt.
Onderpresteren is mede debet aan een belangrijke vraag van veel hoogbegaafde volwassenen: “hoe raak ik ervan overtuigd dat ik de juiste persoon voor die functie ben, er zijn er zoveel meer.” Zoals eerder gezegd: een Talenten analyse maakt veel helder. Maar er is meer. Hieronder licht ik het Dunning-Kruger effect toe.
Het Dunning-Kruger-effect doet uitspraken over competente en incompetente mensen. Het stelt dat minder competente mensen de neiging hebben zichzelf te overschatten en dat competente mensen de neiging hebben zichzelf te onderschatten (Dunning, 1999).
De minder competente mensen zijn bijvoorbeeld niet in staat om de superieure vaardigheden van echt competente mensen te herkennen en te beoordelen. Die vaardigheden moet je namelijk wel kúnnen herkennen, en dat vraagt competenties als logisch redeneren, probleemoplossend vermogen, metacognitie etc..
Competente mensen onderschatten zichzelf vaak, omdat ze kijken naar anderen die wat kennis van internet afgehaald hebben en pretenderen dat zij de waarheid in pacht hebben. Competente mensen weten dat je moet studeren om kennis van verschillende kanten te kunnen bekijken en al doende je visie ergens op te vormen en vaardig te worden.
Coaches die alleen door het meemaken van bijvoorbeeld een overlijden in de naaste familie of een burn-out, denken zonder studie en werkervaring anderen te kunnen helpen met rouw of burn-outproblematiek zijn incompetent. Zij hebben ook geen besef van de mate waarin zij tekort schieten.
Dit noemen we ook wel: zij zitten op ‘Mount- Stupid’. Zij begrijpen de kennis van internet en boeken en denken zonder opleiding zichzelf coach te kunnen noemen. Een goed opgeleide coach is lid van de Nobco en/of de Noloc en beroepsverenigingen. (Zoals in mijn geval de ECHA- vereniging).
Deze organisaties toetsen de kwaliteit van de opleiding, werkervaring en de persoonlijkheid van de coach.
Daarnaast is het belangrijk dat coaches zelf goed weten wat zij aankunnen. Regelmatig krijg ik vragen om coaching voor kinderen en pubers bij schoolse vaardigheden. Dit ligt buiten mijn expertise en ik verwijs dan graag door naar ervaren en betrouwbare coaches.
Wees als hoogbegaafde niet bang dat je op Mount Stupid terecht komt of blijft zitten. De kans op onderschatting is meer aanwezig dan overschatting.
Iedereen refereert uit zijn eigen referentiekader en denkt dat iedereen met twee vingers in de neus het HBO afrondt. Wijsheid begint niet met begrip, maar alleen met de afdaling van de top van Mount Stupid in het dal van de wanhoop. Socrates zei: “ik weet dat ik het niet weet”.
Hulp vragen en niet alles weten is een teken van intelligentie en wijsheid.
Iemand met het Dunning-Kruger effect heeft het zelf vaak niet door. Vandaar ook dit blog om er meer bekendheid aan te geven. Deze persoon zal zichzelf ook niet kunnen helpen, want:
Voordat je van je verkeerde inzichten kunt leren, moet je ze eerst zien.
Larinda Bok
Dit kunnen zien en reflecteren op je talenten en handelen kan bijvoorbeeld door:
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.