Dunning-Kruger effect

Er zit zoveel in mij maar het komt er niet uit, het Dunning-Kruger effect speelt veel hoogbegaafde mensen parten. Met onderpresteren en onzekerheid als resultaat.

Oorzaken van twijfel bij hoogbegaafde volwassenen

Regelmatig kom ik het tegen: hoogbegaafde volwassenen die bij tegenslag aan zichzelf gaan twijfelen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Ik maak een opsomming en licht er enkele toe:

• Geen zicht op eigen talenten en competenties
• Onderpresteren (soms van jongs af aan)
• Mindset (growth mindset of fixed mindset)
• Zwakke executieve vaardigheden
• Impostersyndroom
• Dunning-Kruger effect
• Geen zicht op eigen potentieel
• (Micro) jeugdtrauma’s
• Mate van zelfkennis en zelfvertrouwen
• Steek je kop niet boven het maaiveld uit referentiekaders

Onderpresteren 

Het verschil waarop iemand zijn potentieel en prestatie waarneemt en de realiteit, wordt onderpresteren genoemd (Snyder & Adelson, 2017). Het verschil tussen potentie en prestatie is soms moeilijk te maken want potentie is niet zichtbaar. Mits iemand een TMA Talentenanalyse heeft gedaan.

In het talenten- en competentierapport wordt iemands potentie zichtbaar. Bij veel hoogbegaafde volwassenen zie ik enorm veel potentie, alleen….. besteden zij veel tijd aan zaken waar ze geen aanleg voor hebben en die hen veel energie kosten.

Ken je talenten

Ik zal mijzelf als voorbeeld nemen. Ik heb weinig aanleg voor het uitvoeren van details. Dat betekent voor mij dat ik het bijhouden van mijn administratie regelmatig uitstel. Net zolang tot het een grote berg is waar ik niet overheen kan kijken.

Veel administratieve taken heb ik geautomatiseerd en uitbesteed en toch blijven er een paar taken die ik zelf moet doen. Bijvoorbeeld een foto maken van een kassabon van een boek uit de boekwinkel om deze in het boekhoudsysteem te uploaden. Als het dan niet direct lukt om de foto in het systeem te uploaden (bijvoorbeeld omdat de app is geüpdatet of het even duurt voordat de foto geupload is, enz). dan haak ik al af. Ik leg het bonnetje weg en kap meteen met het verwerken in het boekhoudsysteem. De administratieberg wordt steeds groter.

Daarom ben ik zo blij dat ik mensen in mijn omgeving heb die het zelfs leuk vinden om mijn administratie te doen. Die, als ik een vraag heb zeggen: “daar ben ik toch voor, dat hoef je zelf niet uit te vinden.” 

Potentie 

Gelukkig ken ik ook mijn potentieel. Ik kan goed innoveren, plannen en organiseren. Echter daar kan ik nog veel meer in ontwikkelen. Als ik een plannetje maak hoe ik hier nog meer uit kan halen, dan word ik daar nog beter in en bereik ik meer. Zo maak ik elk half jaar een plan voor de competenties die van nature goed zijn aangelegd en waar meer ontwikkeling in mogelijk is. Maar genoeg over mij, terug naar de literatuur.

Academisch zelfconcept

Hoe hoogbegaafde studenten en volwassenen kunnen denken over hun eigen succes of falen bepaalt welke vorderingen ze maken en wat ze bereiken. Het is aangetoond dat een academisch zelfconcept wordt gevormd door interne en externe referentiekaders of hun eigen invloedssfeer (Marsh, 1986).

Onderpresteren concentreert zich op één stukje van de puzzel: het oordelen over de eigen potentie en prestaties en onderschatten ervan. Iedereen kent wel iemand uit zijn (vroegere) klas die uitblonk in een bepaald gebied en vaak tienen haalde.
Hoogbegaafde volwassenen leggen zichzelf vaak tegen die meetlat en bepalen voor zichzelf dat zij niet slim zijn. (Lagere prestaties neerzetten kan ook allerlei andere oorzaken hebben. Denk aan moeite hebben met automatiseren (klik op de link om het blog te lezen).

Hoogbegaafde onderpresteerders kunnen nog steeds op een acceptabel niveau presteren, bijvoorbeeld op het klasgemiddelde (Rost & Hanses, 1997). Daardoor kunnen leerlingen en werknemers worden onderschat door docenten, werkgevers en ouders. Hoe intelligenter een leerling/ werknemer is, hoe kleiner de kans dat een bepaald niveau van gemeten onderpresteren wordt opgemerkt.

Hoe kom ik in aanmerking voor die functie

Onderpresteren is mede debet aan een belangrijke vraag van veel hoogbegaafde volwassenen: “hoe raak ik ervan overtuigd dat ik de juiste persoon voor die functie ben, er zijn er zoveel meer.” Zoals eerder gezegd: een Talenten analyse maakt veel helder. Maar er is meer. Hieronder licht ik het Dunning-Kruger effect toe.

Dunning-Kruger-effect

Het Dunning-Kruger-effect doet uitspraken over competente en incompetente mensen. Het stelt dat minder competente mensen de neiging hebben zichzelf te overschatten en dat competente mensen de neiging hebben zichzelf te onderschatten (Dunning, 1999).

De minder competente mensen zijn bijvoorbeeld niet in staat om de superieure vaardigheden van echt competente mensen te herkennen en te beoordelen. Die vaardigheden moet je namelijk wel kúnnen herkennen, en dat vraagt competenties als logisch redeneren, probleemoplossend vermogen, metacognitie etc..

Gebrek aan intellectueel zelfvertrouwen door het Dunning-Kruger effect

Competente mensen onderschatten zichzelf vaak, omdat ze kijken naar anderen die wat kennis van internet afgehaald hebben en pretenderen dat zij de waarheid in pacht hebben. Competente mensen weten dat je moet studeren om kennis van verschillende kanten te kunnen bekijken en al doende je visie ergens op te vormen en vaardig te worden.

Coaches die door ervaring van bijvoorbeeld een overlijden in de naaste familie of een burn-out, denken zonder studie en ervaring anderen te kunnen helpen zijn incompetent. Zij hebben geen besef van de mate waarin zij tekort schieten.

Dit noemen we ook wel: zij zitten op ‘Mount- Stupid’. Zij begrijpen de kennis van internet en boeken en denken zonder opleiding zichzelf coach te kunnen noemen. Een goed opgeleide coach is lid van de Nobco en/of de Noloc en beroepsverenigingen. (Zoals in mijn geval de ECHA- vereniging). 

Deze organisaties toetsen de kwaliteit van de opleiding, werkervaring en de persoonlijkheid van de coach.

Dunning-Kruger effect voor coaches

Daarnaast is het belangrijk dat coaches zelf goed weten wat zij aankunnen. Regelmatig krijg ik vragen om coaching voor kinderen en pubers bij schoolse vaardigheden. Dit ligt buiten mijn expertise en ik verwijs dan graag door naar ervaren en betrouwbare coaches.

Onderschatting door hoogbegaafde volwassenen

Wees als hoogbegaafde niet bang dat je op Mount Stupid terecht komt of blijft zitten. De kans op onderschatting is meer aanwezig dan overschatting.

Iedereen refereert uit zijn eigen referentiekader en denkt dat iedereen met twee vingers in de neus het HBO afrondt. Wijsheid begint niet met begrip, maar alleen met de afdaling van de top van Mount Stupid in het dal van de wanhoop. Socrates zei: “ik weet dat ik het niet weet”. 

Hulp vragen en niet alles weten is een teken van intelligentie en wijsheid.

Wat kun je doen aan het Dunning-Kruger effect?

Iemand die lijdt aan het Dunning-Kruger effect heeft het zelf vaak niet door. Vandaar ook dit blog om er meer bekendheid aan te geven. Deze persoon zal zichzelf ook niet kunnen helpen, want:

Voordat je van je verkeerde inzichten kunt leren, moet je ze eerst zien.

Larinda Bok

Dit kan bijvoorbeeld door:

• Persoonlijke coaching (voor hoogbegaafden is coaching door een coach die bekend is met hoogbegaafdheid aan te raden)
• Intervisie
• 360 graden feedback (kan ook met de TMA talenten analyse)
• Mentoring door iemand die net een fase verder in zijn loopbaan is en kan meedenken in wat de ander nog kan leren.