Menu
Omdat er meer onderzoek is gedaan naar rouw en hoogsensitiviteit dan naar rouw en hoogbegaafdheid én omdat 20% van de bevolking hoogsensitief is, schrijf ik een blog over hoogsensitiviteit en rouw.
De aanleiding is een vraag van een LinkedIn connectie. Deze persoon schrijft: “als jaren weet ik dat ik hoogsensitief ben, sinds kort herken ik mij in de persoonskenmerken van hoogbegaafdheid en jouw artikelen. Mijn partner is overleden, heb je een artikel over hoogbegaafdheid en rouw?”
Het artikel over hoogbegaafdheid en rouw vind je onder deze link.
De gevoeligheid, intensiteit, rijkgeschakeerdheid en complexiteit van hoogbegaafde mensen in ogenschouw nemend, durf ik te stellen dat de verwerking van de dood van een geliefde door hoogbegaafde mensen, veel overeenkomsten vertoont met de verwerking van de dood van een geliefde van hoogsensitieve personen (HSP). De veelheid aan extra prikkels en intense emotionele verwerking kost HSP veel extra energie.
Hieronder beschrijf ik enkele visies op de relatie tussen hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit.
Ik ken ook hoogbegaafde volwassenen die niet hoogsensitief zijn. Echter, het brein kan zo sterk gevoelens overrulen, dat een hoogbegaafd persoon niet in de gaten heeft dat er sprake is van hoogsensitieve uitingen.
In gesprekken merk/ voel ik al snel signalen van hoogsensitiviteit. Wanneer er sprake is van rouw ben ik er extra alert op. Rouw hoeft niet alleen de dood van een geliefde te zijn. Het kan ook rouw zijn over gemiste kansen in jeugd, studies en levensloop. Ik heb zelf ervaren wat het onverwachte wegvallen van een baan in loondienst met je doet. Hier lees je daar meer over.
Als ik in gesprekken vragen stel naar bepaalde kenmerken van hoogsensitiviteit volgt er wel vaak herkenning. Daarom is een zelfanalyse van hoogsensitiviteit (evenals bij hoogbegaafdheid) geen objectief meetinstrument. Een deskundig, objectief en onafhankelijk deskundigenoordeel geeft meer duidelijkheid omdat zij signalen van hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid kunnen duiden.
Hoogsensitieve mensen worden sterk beïnvloed door wat ze waarnemen, zowel in situaties die negatieve emoties als verdriet en angst oproepen, als in situaties die positieve emoties oproepen.
Door rouw en stress ben je gevoeliger voor prikkels. Hoogsensitieve mensen reageren anders op prikkels.
Esther Bergsma schrijft in haar boek: `Het hoogsensitieve brein’ niets over rouw. Zij hanteert voor de beschrijving van het hoogsensitieve brein de volgende definitie:
“Hoogsensitiviteit is een eigenschap die zich kenmerkt door een grote gevoeligheid voor stimuli (zowel interne als externe en zowel positieve als negatieve) en het diepgaand verwerken daarvan.
Dit intense verwerkingsproces betreft zowel tijd (het stop-en-checksysteem) als inhoud (de optimale-optie-ambitie). De grotere gevoeligheid voor stimuli in combinatie met de diepgaande verwerking leidt tot een intensere reactie op het gebied van emotie en/of stress.”
Bergsma (2019) benoemt dat het hoogsensitieve mensen meer energie kost om prikkels beter op te merken en diepgaander te verwerken, waardoor ze vaak meer stress ervaren. Bovendien reageren ze emotioneel intenser.
De dood van iemand van wie we hielden is de grootste stressfactor die we in ons leven kunnen meemaken (Holmes & Rahe, 1967). De stresshormonen verhogen na het overlijden van geliefden. Cortisol is een hormoon dat vrijkomt bij een langere periode van veel stress.
Richardson et al. (2013) toonden het verband aan tussen overlijden binnen een huwelijk en de psychosociale factoren die verband houden met cortisol-reacties tijdens rouwverwerking. Zij toonden ook een verhoogde cortisolwaarde aan bij rouwenden die een partner verloren na een langdurig ziekbed. Deze onderzoekers pleiten voor een holistische benadering voor rouwenden.
Door bijvoorbeeld, emotionele verwaarlozing, mishandeling of trauma’s kunnen mensen min of meer bewust besluiten afstand te houden van andere mensen. Met deze copingstrategie denken zij dat zij de pijn, die lijkt op eerdere pijn, niet meer hoeven te ervaren.
Zij mogen gaan leren rouwen. Leren rouwen kan door te leren mentaliseren. Mentaliseren introduceert meerdere, wisselende en soms verrassende andere zienswijzen die een proces op gang brengen waarin de rouwende kan leren rouwen om wat verloren is (Ten Kate & Muller 2007).
Om meer inzicht te geven in een van de oorzaken van complexe en intense rouwverwerking deel ik enige kennis van de persoonlijkheidstheorie van de Poolse psychiater en psycholoog Kazimierz Dabrowski.
De krachtige beschrijving van de verschillende overexcitabilities spreken velen tot de verbeelding en helpen bij het verkrijgen van zelfinzicht.
De Poolse psychiater en psycholoog Kazimierz Dabrowski (1964) beschreef de theorie van positieve desintegratie. Deze theorie definieert persoonlijkheid als een volledig ontwikkeld individu, zelfbewust en zelfgekozen. Dabrowski spreekt in deze theorie ook over hoge prikkelgevoeligheid of overexcitabilities. Dit sluit bij uitstek bij hoogbegaafden en HSP goed aan bij hun intense emoties. Hij onderscheidt psychomotorische, zintuiglijke, intellectuele, verbeeldingskracht en emotionele overgevoeligheid.
Emotionele prikkelgevoeligheid wordt door Dabrowski beschreven als een enorme diepgang en intensiteit van het gevoelsleven die uitdrukking vindt in een brede waaier van gevoelens, van intense gelukzaligheid tot diepe droefheid of wanhoop, medeleven, verantwoordelijkheidsgevoel, zelfreflectie (Daniels en Piechowski 2008).
Piechowski (1999) beschrijft bij de vormen en expressies van hyperprikkelbaarheid onder emotioneel: het vermogen om sterke verbintenissen, serieuze relaties aan te gaan wat zich uit in sterke emotionele binding en relaties met mensen, compassie, empathie met anderen en invoelendheid in relaties.
Bij sterke affectieve expressie noemt hij noemt hij een sterk emotioneel geheugen, gevoelens van onwerkelijkheid, angsten, schuldgevoel en piekeren over de dood.
Dabrowski beschrijft het proces van persoonlijke ontwikkeling als verschillende niveaus (gelaagdheid) die op complexe wijze op elkaar inspelen en waarbinnen ook diverse niveaus en processen een rol kunnen spelen (Daniels & Piechowski, 2008).
Bij het eerste en tweede niveau staan het individu zelf centraal. Er is geen- of een ik- gerichte vorming. Vanaf niveau drie tot vijf speelt de vorming van een innerlijk psychisch milieu een belangrijke rol. Op niveau drie begint volgens Dabrowski pas de echte emotionele ontwikkeling. Hier kan het proces van desintegratie spontaan beginnen door een gebeurtenis in iemands leven.
Er is een sterke spanning tussen het hogere (wat er zou moeten zijn) en het lagere (wat er nu is) binnen het zelf.
Het proces van positieve desintegratie, meerlagige ontwikkeling en innerlijke transformatie krijgt vorm. Op niveau vier heeft iemand een doel voor ogen dat hem motiveert om naar zijn idealen te handelen. Er vindt zelfactualisatie plaats. Niveau vijf spreekt van vergevorderde meerlagige ontwikkeling.
Spiritualiteit, moreel besef en levensbeschouwing spelen een grote rol. Iemand heeft grote kennis van zijn innerlijke en intens bewustzijn (een verbinding met iets dat groter is dan onszelf en waarop wij kunnen vertrouwen) dat, op grote of kleine schaal, werkt ten bate van de mensheid. Persoonlijk haal ik ook belangrijke waarden en zingeving uit mijn geloof.
Daniels & Piechowski (2008) stellen dat een dergelijk persoon wellicht waarlijke rust heeft gevonden. Ik kan dat wel beamen.
Het gaat hier te ver om alle niveaus te beschrijven. Daarom ik refereer aan het gegeven dat Dabrowski tragische gebeurtenissen als bijvoorbeeld een ernstige ziekte, verlies van baan of een geliefde, als aanleiding ziet voor het verschuiven van grenzen.
Wanneer het leven van hoogbegaafde en hoogsensitieve volwassenen in een klap tot stilstand komt, gaan zij hun levens op een andere manier beschouwen. Zij stellen zich intense en diepgravende vragen over het leven en wat zij moeten en kunnen doen in de jaren die nog voor hen liggen.
Intensiteit overgroeien kinderen en jong volwassenen niet. Intensiteit is in de volwassenheid een belangrijk element van vaardig leven. Echter emotionele prikkelgevoeligheid kan rouwverwerking extra complex maken.
Wanneer je rouwt is het belangrijk om de juiste mensen om je heen te hebben. Soms is het essentieel om deskundige hulp te zoeken. Voor hoogsensitieve volwassenen kan dat extra lastig zijn omdat er niet veel rouwbegeleiders zijn die met hoogbegaafde en hoogsensitieve volwassenen werken.
Een rouwbegeleider dient ook aandacht te hebben voor
Ondanks mijn opleiding als verpleegkundige en scholing en ervaring in de geriatrie, psychiatrie en palliatieve zorg, ben ik niet gespecialiseerd in rouwbegeleiding bij hoogbegaafde en hoogsensitieve volwassenen.
De Acceptance and Commitment Training (ACT) die ik gebruik heeft ook een module ‘rouw en verlies’. Wanneer ACT jou aanspreekt kan ik je wél helpen om ruimte te leren geven aan jouw pijn en verdriet.
ACT is een fijne psychologische methodiek die helpt bij erkenning en het ervaren dat je niet hoeft te vluchten voor je pijn. Deze ACT rouw en verlies module leert je wat je kunt doen om steunend en begripvol te zijn voor jezelf in deze moeilijke tijd.
Heb je echt therapeutische begeleiding nodig? Kijk dan eens op de website van het IHBV (Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen). Daar vind je een hulpverlenerslijst met psychologen die ervaring hebben met hoogbegaafde en dus ook vaak hoogsensitieve volwassenen.
Wanneer je op het punt staat te ontdekken wat je na intens ingrijpende ervaringen met je leven wilt, ben ik zeker de juiste persoon om je te helpen. Mijn meerwaarde vind je in een gedegen wetenschappelijke aanpak en mijn ervaring in de palliatieve zorg, psychiatrie en geriatrie. Daarnaast vertrouw ik op mijn intuïtie, wat zich uit in passende vragen op het juiste moment. Mijn aanpak is ook waardengebaseerd.
Intense gebeurtenissen zoals het overlijden van een geliefde, of het verlies van werk doen je stilstaan bij wat nu echt van waarde is in je leven.
Wanneer je daar naar op zoek wilt en wilt weten welke talenten, drijfveren en waarden jij hebt, ben je van harte welkom om een kennismakingsafspraak te maken. Via deze link plan je direct een afspraak in mijn agenda.
Wil je meer lezen over rouw en hoogbegaafdheid? Klik dan op deze link.
Wil je hoogbegaafdheid als verrijking zien? Investeer in coaching. Hoe?
Larinda Bok
Corlaerstraat 24
3863 ZD Nijkerk
Hoogbegaafd& jezelf blijven
© Hoogbegaafdexpert | website door Buro Staal
Als je je wilt verdiepen in de zelfbeeld- en persoonlijkheidsontwikkeling van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid, zelf betekenis wilt geven aan je leven of als je hulpverlener bent en je cliënten meer wilt leren over hoogbegaafdheid, dan is dit boek een waardevol instrument.