Existentiële depressie en hoogbegaafdheid

Heeft niemand je nog kunnen helpen om te vinden wat het is? Lees dan even verder. Misschien is er wel sprake van existentiële depressie en hoogbegaafdheid.

Het ontstaan van existentiële depressie en hoogbegaafdheid

Nieuwsgierigheid en hoop zijn gerelateerd aan optimisme en idealisme. Ieder mens kent een diepgewortelde hoop. Vooral kinderen en jongeren hebben grote dromen, passies en idealen. 

Hoogbegaafde mensen kunnen over het algemeen dieper dan anderen nadenken over de essentie van het leven. Wanneer door de jaren heen ons idealisme wordt bekritiseerd, er wordt sarcastisch over gedaan of op verschillende manieren belachelijk gemaakt, moeten we behoorlijk veerkrachtig zijn om dit te kunnen doorstaan en om niet in een existentiële depressie te verzinken.

Hoogbegaafdheid en zelfreflecterend vermogen

Mensen met hoogbegaafdheidskenmerken denken over het algemeen meer dan anderen na over de betekenis van hun leven. Ze hebben vragen als:

• Waarom ben ik hier?
• Is dit de manier waarop ik mijn leven moet doorbrengen?
• Wat is mijn doel?

Het gemis van mensen om je heen met wie je diepe gesprekken hebt voelt verschrikkelijk alleen en eenzaam.

Het is de mismatch ervaring die je veerkracht breekt en je kwetsbaar en depressief maakt. De existentiële depressie leidt tot een verschrikkelijk zwaar gevoel alsof het té moeilijk, zo niet onmogelijk is om antwoorden op deze vragen te vinden. Dit kan tot intense teleurstelling leiden.

Existentiële vragen bij hoogbegaafdheid

Ondanks de grote denkcapaciteit van mensen met hoogbegaafdheidskenmerken zijn we gelimiteerd in hoe we de wereld kunnen doorgronden en in het denken over hoe het wereldwijde grote geheel in elkaar zit.

Wanneer je nog weinig inzicht hebt in psychologische, existentiële en wereldwijde vraagstukken kun je jezelf moeilijker voorstellen hoe dingen zich tot elkaar verhouden.

En als je wat ouder bent en je hebt wel meer meegekregen van genoemde verhoudingen, dan nog kan je -doordat jij je van jongs af aan al zo vervreemd van de wereld hebt gevoeld- het gevoel krijgen dat je het allemaal niet begrijpt en dat niemand jou begrijpt. Deze mismatch ervaring maakt je kwetsbaar. 

Kwetsbaar door existentiële bewogenheid

Wanneer je, zoals sommige intens sensitieve hoogbegaafde mensen een extreem intense bewogenheid hebt bij de mensheid, kunnen je idealen je kwetsbaar maken. Je kunt overspoeld raken door alles wat je ervaart en de continue afweging van: wat is van mij en wat is van de ander?

Je idealen en compassie zijn zo veel, zo intens en zo diepgaand dat je er dood- en doodmoe van wordt. Het put je uit, soms zelfs tot een burn-out of suïcidale gedachten.

Wanneer je uitvalt is het van cruciaal belang dat je voelt welke waarden geraakt worden. En heb je suïcidale gedachten? Neem contact op met zelfmoordpreventie 113 daar staan professionele hulpverleners voor je klaar.

Existentiële vragen over het menselijk bestaan

Veel filosofen hebben nagedacht over existentiële vragen. De Deense Søren Kierkegaard (1813 – 1855) was zo’n wijze filosoof die intens diepgaande uitspraken over existentiële vragen deed. Volgens Søren Kierkegaard wordt de waarde van het menselijke bestaan bepaald door de specifieke manier van leven, door de specifieke wijze van existeren. Dit vraagt een aanpak die gericht is op de meer complexe aspecten van de menselijke conditie.

Daarom voel ik me rijk en ben ik dankbaar dat ik mag werken met de nieuwere vormen van Positieve Cognitieve Gedragstherapie, waaronder de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en de polyvagaaltheorie. Deze nieuwe therapieën houden zich structureel bezig met kwesties die historisch gezien meer in overeenstemming zijn met humanistische, existentiële, analytische of systeemgerichte benaderingen.

De combinatie van mijn persoonlijkheid, kennis, professionele ervaring en levenservaring rond hoogbegaafdheid, mijn ervaring als verpleegkundige in de psychiatrie én de Acceptance and Commitment Therapy waar ik als ACT Master, graag mee werk, maakt dat ik graag en effectief met mensen met existentiële vragen werk.

In het blog ‘Meer risico bij hoogbegaafdheid op existentiële crisis‘ lees je meer over risico’s op crises die hoogbegaafden kunnen lopen. Let wel: kunnen lopen. Lang niet iedereen met kenmerken van hoogbegaafdheid loopt risico op een existentiële crisis.

Existentiële vragen, hoogbegaafdheid en anorexia nervosa, boulimia nervosa

Omdat er een relatie is tussen hoogbegaafdheid en eetstoornissen, en dit bij weinig mensen bekend is, licht ik dit onderwerp er even uit. Er is literatuur (al is het niet veel) die beschrijft dat een eetstoornis gerelateerd is aan een bovengemiddelde IQ score. Met name anorexia nervosa en boulimia nervosa. Deze eetstoornissen zijn het gevolg van:

• genetische factoren
• sociale factoren
• de directe omgeving.

Deze eetstoornissen hebben een van de hoogste sterftecijfers van alle psychiatrische stoornissen.

Hulpverlenen aan mensen met hoogbegaafdheid en anorexia nervosa/ boulimia nervosa

Het is essentieel dat hulpverleners op de hoogte zijn van een mogelijke relatie tussen hoogbegaafdheid en anorexia nervosa en boulimia nervosa en de verschillen in oorzaken van anorexia nervosa en boulimia nervosa begrijpen. Vooral bij uitzonderlijk en uitzonderlijk hoogbegaafde meisjes met anorexia. Zonder goed begrip van de oorzakelijke verschillen worden misdiagnoses gesteld of worden dubbeldiagnoses gemist.

Het kan voor deze hoogbegaafde mensen erg helpend zijn de aspecten van hun persoonlijkheid die te maken hebben met hoogbegaafdheid, eenzaamheid, het gevoel van anders zijn, existentiële zorgen enz. beter te begrijpen.

Mensen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid en existentiële ervaringen

Kinderen, adolescenten en volwassen met persoonskenmerken van hoogbegaafdheid hebben diepgaande ervaringen als:

• Ik voel frustratie, maar niemand heeft mij kunnen helpen. Wat is de zin van mijn leven, sowieso van hét leven?
• Om mezelf niet te verliezen moest ik alle zeilen bijzetten want niemand, werkelijk niemand begrijpt mij.
• Tot diep in de nacht lig ik te woelen in mijn bed. Ik voel mij klein en machteloos in deze complexe wereld en vraag mij af: ‘wat doe ik hier?’
• Ik voel me eenzaam en verlaten, het is zwart, diepdonker zwart.

Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.

Søren Kierkegaard

Echt leven is je eigen leven leven, ook als hoogbegaafde volwassene

Søren Kierkegaard pleit ervoor dat de mens moet leren om zijn eigen leven te leiden. Echt leven in de zin van ‘je eigen leven leiden’, doe je volgens Kierkegaard pas wanneer je in concrete situaties je eigen keuzes maakt, waarbij je je niets aantrekt van de massa. Een mens is ook in staat dat ‘leven in vrijheid’ te leren, waarbij hij volgens Kierkegaard de volgende drie stadia doorloopt.

1. In het eerste stadium is de mens vooral op zichzelf en het eigen plezier gericht.
2. De overgang naar een volgend stadium wordt merkbaar als de mens ontevreden wordt met het leven dat hij leidt. Dit is het stadium waarin iemand een individu wordt omdat hij zelf keuzes gaat maken. De mens krijgt oog voor het samenleven met anderen, voor algemene normen en waarden en het rekening houden met anderen.
3. Een echt individu is de mens die bewust kiest om zijn leven inhoud en vorm te geven, zich niet verschuift achter regels ‘omdat het nu een maal zo hoort’, maar zich die zich verantwoordelijk gaat voelen voor zijn daden. Dat is volgens Kierkegaard het stadium waarin de mens alles wil doen en alles wil lijden om het goede.

Asynchrone ontwikkeling en existentiële depressie

Veel mensen met hoogbegaafdheidskenmerken ervaren van kinds af aan dat ze niet synchroon (asynchroon) lopen met hun leeftijdsgenoten en ook niet met zichzelf. Hoogbegaafdheid kent een asynchrone ontwikkeling waarin geavanceerde cognitieve vaardigheden en verhoogde intensiteit gecombineerd worden om intense innerlijke ervaringen en bewustzijn te creëren die kwalitatief afwijken van de norm.

Het unieke van hoogbegaafden maakt hen bijzonder kwetsbaar en vereist aanpassingen in opvoeding, onderwijs en begeleiding zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Wanneer dit uitblijft ontstaat een intens ervaren mismatch gevoel wat kan leiden tot existentiële depressie.

Leven als hoogbegaafde volwassene

Misschien wil je ontsnappen aan de existentiële depressie en heb je geprobeerd je leven anders in te richten, maar val je steeds weer terug in je oude vertrouwde gedachten. Dan is het tijd om het leven achterwaarts te begrijpen zoals de Deense filosoof Søren Kierkegaard zo mooi omschreef.

Mensen zeggen wel eens: ‘ik wou dat ik toen wist wat ik nu weet’, maar je krijgt vaak de antwoorden als je iets meemaakt en doorleeft. Je leeft het leven voorwaarts terwijl je het achterwaarts begrijpt. Ervaringen uit het verleden verwerk je in het hier en nu.

Persoonlijke ontwikkeling bij existentiële depressie en hoogbegaafdheid

Persoonlijke ontwikkeling omvat het intellectuele vermogen om te presteren. Hoogbegaafde mensen hebben diepe levensvragen. Dat gaat over je innerlijke kompas en wat jij belangrijk vindt. Dat vraagt het maken van gemotiveerde en intrinsieke keuzes om bij te dragen aan een betekenisvol leven en het grote geheel.

Overal waar ontwikkeling plaats vindt, zijn kansen om creatief je eigen leven te leven. Dan doe je ook iets voor het grote geheel.

Neem contact met mij op wanneer je vragen hebt die niet kunnen wachten. Wil je kennismaken? Klik dan op de button hieronder.

Recensie

Het allerbelangrijkste verschil tussen de coaching bij jou en een aantal jaren verschillende GGZ therapieën is dat ik bij jou het gevoel heb gehad als persoon centraal te staan terwijl ik me in de GGZ regelmatig een nummertje, een diagnose, een probleemstelling of dossier voel. De GGZ-aanpak is volledig gericht op wat er niet goed gaat en hoe we de schade enigszins kunnen beperken terwijl ik bij jou juist heb leren kijken naar kwaliteiten, mogelijkheden en het volgen van m’n enthousiasme, passie en drive.
In de GGZ voel ik me regelmatig enorm klein worden, alsof ik een klaslokaal inloop en de leerkracht met een wijzend vingertje zegt ”dit kan je allemaal nog niet maar als je precies doet wat ik zeg, is misschien nog niet alle hoop verloren”… Bij jou stond ik zelf aan het roer en dat gaf me rust, overzicht en vertrouwen. 

Zeolida

Enkele geraadpleegde bronnen rond existentiële depressie

Harris, R. (2022). TF-ACT in de praktijk. Trauma-focused acceptatie- en commitmenttherapie.

Hayes, S. C., Ciarrochi, J., Hofmann, S. G., Chin, F., & Sahdra, B. (2022). Evolving an idionomic approach to processes of change: Towards a unified personalized science of human improvement. In Behaviour Research and Therapy (Vol. 156). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.brat.2022.104155

Vötter, B., & Schnell, T. (2019). Cross-lagged analyses between life meaning, self-compassion, and subjective well-being among gifted adults. Mindfulness, 10(7), 1294–1303. https://doi.org/10.1007/s12671-018-1078-x

Webb. James T. (2013). Searching for meaning (Vol. 226). Great Potential Press, Inc.

Witzoreck, K. (2009). Kopstukken filosofie: Sören Kierkegaard. Kierkegaard: Vijfde Lezing. https://www.sorenkierkegaard.nl/artikelen/Nederlands/46.%20Witzoreck_Kierkegaard_vijfde_lezing.pdf